Review Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã Mới nhất

Mẹo Hướng dẫn Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã 2022

Pro đang tìm kiếm từ khóa Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã được Update vào lúc : 2022-05-04 05:39:06 . Với phương châm chia sẻ Mẹo Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.

Năm 27 TCN, ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã?

Nội dung chính

• Sụp đổ ở phía Tây
• Sự kế tục của Đông La Mã
• Những ngôn từ địa phương và Di sản ngôn từ
• Địa vị pháp lý
• Hệ thống đẳng cấp và sang trọng
• Chính quyền TW
• Quân đội
• Chính quyền tỉnh
• Luật La Mã
• Tiền tệ và ngân hàng nhà nước
• Khai mỏ và luyện kim
• Giao thông và vận chuyển
• Thương mại và thành phầm & hàng hóa
• Lao động và việc làm
• Thực phẩm và ăn uống
• Giải trí và trình diễn
• Trang phục
• Các vị nhà vua trại binh và gốc Illyria (235–284) cùng với chính sách chuyên quyền (284-395)
• Sự thờ cúng Hoàng đế

Ốc-ta-viu-xơ.Pê-ri-clét.Hê-rô-đốt.Pi-ta-go.

Câu 2. Năm 27 TCN, ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã?

A. Py-ta-go. B. Pê-ri-clét.

C. Hê-rô-đốt. D. Ốc-ta-viu-xơ.

Các vướng mắc tương tự

Câu 12: Hệ thống chữ La-tinh gồm có 26 vần âm là nền tảng cho hơn A. 100 ngôn từ và chữ viết lúc bấy giờ.               B. 200 ngôn từ và chữ viết lúc bấy giờ.C. 300 ngôn từ và chữ viết lúc bấy giờ.               D. 400 ngôn từ và chữ viết hiện nayCâu 13: Thành tựu văn hóa truyền thống nào của người Hy Lạp, La Mã cổ đại còn được sử dụng đến ngày này?A. Chữ Phạn. B. Vạn Lí Trường Thành.C. Phát minh ra La bàn. D. Chữ số La Mã, định luật Pi-ta-go.Câu 14: Vào khoảng chừng thế kỉ VII TCN, nhà nước nào đã Ra đời trên lãnh thổ Việt Nam lúc bấy giờ?A. Văn Lang.    B. Âu Lạc.     C. Chăm-pa.    D. Phù Nam.Câu 15: Dưới thời Văn Lang, đứng đầu mỗi Bộ làA. Quan lang.       B. Lạc tướng, Lạc hầu.      C. Lạc hầu.        D. Bồ chính.Câu 16: Trong xã hội Văn Lang, những ngày thường nam giớiA. Đóng khố, mình trần, đi chân đất.B. Đóng khố, mặc áo vải thổ cẩm, đi giày lá.C. Đóng khố, mặc áo vải thổ cẩm, đi chân đất.D. Đóng khố, mình trần, đi giày lá.Câu 17: Sau khi lên ngôi, vua Hùng chia toàn nước làmA. 15 bộ.      B. 15 tỉnh.      C. 15 đạo.        D. 15 chiềng, chạ.Câu 18: Quân đội thời Văn Lang được tổ chức triển khai ra làm sao?A. Chia thành cấm quân và quân địa phương.B. Chia thành quân triều đình và quân ở những lộ.C. Chia thành cấm binh và hương binh.D. Chưa có quân đội.Câu 19: Ý nào dưới đây không phải nguyên nhân Ra đời của nhà nước Văn Lang?A. Xã hội có sự phân hóa giàu nghèo.B. Nhu cầu trị thủy làm nông nghiệp.C. Nhu cầu đoàn kết làm thủ công nghiệp.D. Nhu cầu chống ngoại xâm,  Nhu cầu trị thủy làm nông nghiệp.Câu 20: Đâu không phải phong tục của người Văn Lang?A. Gói bánh chưng.      B. Nhuộm răng đen.      C. Xăm mình.     D. Đi chân đất.Câu  21. I-ta-li-a là nơi khởi sinh nền văn minh nào?A. La Mã.B. Hy Lạp.C. Ai Cập.D. Lưỡng Hà.Câu 22. Các nhà nước thành bang ở Hy Lạp cổ đại đều là nềnD. cộng hòa quý tộc.A. chuyên chính của giai cấp chủ nô.B. quân chủ chuyên chế.C. quân chủ chuyên chế TW tập quyền.Câu 23. Năm 27 TCN, ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã?A. Ốc-ta-viu-xơ.B. Pê-ri-clét.C. Hê-rô-đốt.D. Pi-ta-go.Câu 24. Ai không phải là nhà khoa học nổi tiếng ở Hi Lạp thời cổ đại?A. Ta-lét.B. Pi-ta-go.C. Ác-si-mét.D. Ô-gu-xtu-xơ.Câu 25. Đâu không phải điểm lưu ý của những thành bang ở Hy Lạp cổ đại?A. Đường biến giới lãnh thổ riêng.B. Chính quyền, quân đội riêng.C. Hệ thống kinh tế tài chính đo lường, tiền tệ riêng.D. Một thần bảo lãnh chung cho những nhà nước.Câu 26. Tổ chức chính trị nào có vai trò bầu và cử ra những cty nhà nước, quyết định hành động mọi việc làm ở A-ten?A. Đại hội nhân dân.B. Viện Nguyên lão.C. Quốc hội.D. Nghị viện.Câu 27. Đại hội nhân dân ở A-ten có vai trò gì?A. Bầu, cử ra những cty, quyết định hành động mọi việc làm.B. Đại diện cho thần quyền và vương quyền.C. Chỉ tồn tại về hình thức.D. Thực hiện những quyền hành pháp và lập pháp.Câu  28. Lãnh thổ của đế quốc La Mã vào lúc chừng thế kỉ IIA. được mở rộng nhất.B. thu hẹp dần.C. không thay đổi so với lúc mới xây dựng.D. được mở rộng về phía Tây.Câu 29. Ốc-ta-viu-xơ có vai trò ra làm sao trong nhà nước La Mã cổ đại?A. Nắm trong tay mọi quyền hành, như một nhà vua.B. Đại diện cho vương quyền trong nhà nước.C. Chỉ tồn tại về hình thức.D. Thực hiện những quyền hành pháp và lập pháp.Câu 30. Đại hội nhân dân ở La Mã cổ đại có vai trò gì?A. Quyết định mọi việc làm.B. Đại diện cho thần quyền.C. Chỉ tồn tại về hình thức.D. Thực hiện những quyền hành pháp.Câu 31. Truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh phản ánh hoạt động và sinh hoạt giải trí gì của người Việt cổ thời Văn Lang?A. Chống lũ lụt bảo vệ sản xuất nông nghiệp.B. Chống ngoại xâm, bảo vệ giang sơn.C. Phát triển sản xuất nông nghiệp trồng lúa nước.D. Chống hạn hán bảo vệ sản xuất nông nghiệp.Câu 32. Em có nhận xét gì về tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước thời Văn Lang?A. Quyền lực được triệu tập tối đa vào trong tay Hùng Vương.B. Tiềm tàng rủi ro không mong muốn tiềm ẩn tiềm ẩn chia rẽ, cát cứ ở những chiềng, chạ.C. Tổ chức theo quy mô quân chủ, đơn thuần và giản dị, sơ khai.D. Tổ chức đơn thuần và giản dị, chưa khoa học.Câu 33. Theo em, sự Ra đời của nhà nước Văn Lang đã đặt nền tảng cho việc hình thành truyền thống cuội nguồn gì của người Việt?A. Đoàn kết.B. Trọng nghĩa khí.C. Chống ngoại xâm.D. Trọng văn.Câu 34 Từ đầu Công nguyên đến thế kỉ X, trong quy trình giao lưu thương mại, Khu vực Đông Nam Á là thị trường tiêu thụ món đồ nào?A. Sản vật tự nhiên: gỗ quý, hương liệu, ngà voi quý và hiếm…B. Tài nguyên vạn vật thiên nhiên: vàng, bạc, kim cương…C. Sản phẩm thủ công: len, dạ, đồ đồng, đồ sứ…D. Các vật dụng sinh hoạt: bình, vò, thạp, mâm…Câu 35. Từ đầu Công nguyên đến thế kỉ X, Khu vực Đông Nam Á hầu hết marketing thương mại vớiA. Ấn Độ, Trung Quốc.B. Nhật Bản, Triều Tiên.C. Ai Cập, Lưỡng Hà.D. Hy Lạp, La Mã.Câu 36. Trong quy trình giao lưu văn hóa truyền thống từ trên đầu Công nguyên đến thế kỉ X, tôn giáo nào đã được truyền bá vào Khu vực Đông Nam Á?A. Hin-đu giáo và Phật giáo.B. Hin-đu giáo và Thiên Chúa giáo.C. Phật giáo và Thiên Chúa giáo.D. Hồi giáo và Phật giáo.

“La Mã” đổi hướng tới đây. Đối với những định nghĩa khác, xem La Mã (khuynh hướng).

Đế quốc La Mã (tiếng Latinh: Imperium Rōmānum, tiếng Latin cổ: [ɪmˈpɛ.ri.ũː roːˈmaː.nũː]; tiếng Hy Lạp Koine: Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων, tr. Basileia tōn Rhōmaiōn) là cơ quan ban ngành thường trực nối chính sách cộng hoà của La Mã cổ lấy nhà vua làm lãnh tụ, thống trị lãnh thổ khắp quanh Địa Trung Hải ở châu Âu, Bắc Phi và Tây Á. Từ lúc Caesar Augustus lên ngôi đến Khủng hoảng thế kỷ 3, Đế quốc do một nhà vua trị, lấy Ý làm mẫu quốc, La Mã làm kinh đô (27 TCN – 286). Về sau được phân thành Đế quốc Tây La Mã, ban đầu đóng đô ở Milan, sau này ở Ravenna, và Đế quốc Đông La Mã, ban đầu ở Nicomedia, sau này ở Constantinopolis, do nhiều nhà vua cùng trị. Trên danh nghĩa thì La Mã vẫn là thủ đô của toàn bộ Đông lẫn Tây đến năm 476 CN, lúc kinh đô toàn nước dời về Constantinopolis (người Hy Lạp cổ đại gọi là Byzantium) sau khi Ravenna thất thủ dưới rợ German của Odoacer và nhà vua Tây phần Romulus Augustus bị lật đổ. Sự sụp đổ của Đế quốc Tây La Mã cùng với việc Hy Lạp hóa Đế quốc Đông La Mã, giới sử học thường lấy làm giao điểm của cổ đại cổ xưa và thời kỳ Trung Cổ.

Đế quốc La Mã

Tên bản ngữ

• • Imperium Romanum (tiếng Latinh)
  • Senatus Populusque Romanus (SPQR)
    Viện nguyên lão và Nhân dân La Mã[n 1]
  • Βασιλεία Ῥωμαίων([[tiếng tiếng Hi Lạp cổ]])
    Basileía Rhōmaíōn

27 TCN – 476 (niên đại truyền thống cuội nguồn)[1][2]
395 – 480 (Tây La Mã)
395 – 1453 (Đông La Mã)

Vexillum

Aquila

Đế quốc La Mã vào thời gian đỉnh điểm của nó khi Trajan qua đời, năm 117 (với những chư hầu của nó có màu hồng)[3]

Tổng quanVị thếĐế quốcThủ đô

• Roma
  (de facto và de jure từ thời điểm năm 27 TCN tới năm 286, chỉ de jure từ thời điểm năm 286 tới năm 476)
• Mediolanum
  (286–402, Tây La Mã)
• Ravenna
  (402–476, Tây La Mã)
• Nicomedia
  (286–330, Đông La Mã)
• Constantinopolis
  (330–1453, Đông La Mã)[n 2]

Ngôn ngữ thông dụng

• Latin
  (chính thức tới năm 610)
• Hy Lạp
  (chính thức sau năm 610)
• Các ngôn từ khu vực / địa phương

Tôn giáo chính

• Thờ cúng nhà vua – xu thế đa thần giáo
  (trước năm 380)
• Cơ đốc giáo Niceae
  (Quốc giáo của Đế quốc La Mã từ thời điểm năm 380)

Chính trịChính phủBán bầu chọn, quân chủ chuyên chế về mặt chức năngHoàng đế 

• 27 TCN – 14

Augustus (thứ nhất)

• 98–117

Traianus

• 270–275

Aurelianus

• 284–305

Diocletianus

• 306–337

Constantinus I

• 379–395

Theodosius I[n 3]

• 474–480

Julius Nepos[n 4]

• 475–476

Romulus Augustus

• 527–565

Justinianus I

• 780–797

Konstantinos VI[n 5]

• 976–1025

Basileios II

• 1449–1453

Konstantinos XI[n 6]
Lập phápViện nguyên lãoLịch sửThời kỳThời kỳ cổ xưa đến Hậu kỳ Trung Cổ

• Cuộc chiến ở đầu cuối
của Cộng hòa La Mã

32–30 TCN

• Thành lập đế quốc

30–2 TCN

• Dời đô về Constantinopolis

330

• Cuộc phân loại Đông-Tây ở đầu cuối

395

• Sự sụp đổ của đế quốc Tây La Mã

476

• Hoàng đế Julius Nepos bị ám sát

25 tháng bốn năm 480

• cuộc Thập tự chinh thứ tư khiến Constantinopolis bị thất thủ lần thứ nhất

1202–1204

• Đế quốc La Mã Phục hồi lại Constantinopolis

1261

• Sự thất thủ của Constantinopolis lần thứ ở đầu cuối dưới sự vây hãm của Đế quốc Ottoman

29 tháng 5 năm 1453

• Trebizond thất thủ

15 tháng 8 năm 1461
Địa lýDiện tích 

• 25 TCN[4][5]

2.750.000 km2
(1.061.781 mi2)

• 117 [4][6]

5.000.000 km2
(1.930.511 mi2)

• 390 [4]

4.400.000 km2
(1.698.849 mi2)Dân số 

• 25 TCN[4][5]

56,800,000
Kinh tếĐơn vị tiền tệSestertius,[n 7] Aureus, Solidus, Nomisma

Tiền thân
Kế tục

Cộng hòa La Mã

Đế quốc Tây La Mã

Đế quốc Đông La Mã

Hiện nay là một phần của

55 vương quốc

•  Abkhazia
•  Albania
•  Algeria
•  Andorra
•  Armenia
•  Áo
•  Azerbaijan
•  Bỉ
•  Bosnia and Herzegovina
•  Bulgaria
•  Croatia
•  Síp
•  Ai Cập
•  Pháp
•  Georgia
•  Đức
•  Gibraltar
•  Hy Lạp
•  Guernsey
•  Hungary
•  Iran
•  Iraq
•  Israel
•  Italy
•  Jersey
•  Jordan
•  Kosovo
•  Kuwait
•  Lebanon
•  Liechtenstein
•  Libya
•  Luxembourg
•  Macedonia
•  Malta
•  Moldova
•  Monaco
•  Montenegro
•  Morocco
•  Hà Lan
•  Palestine
•  Bồ Đào Nha
•  Romania
•  Nga
•  San Marino
•  Saudi Arabia
•  Serbia
•  Slovakia
•  Slovenia
•  Tây Ban Nha
•  Thụy Sĩ
•  Syria
•  Tunisia
•  Thổ Nhĩ Kỳ
•  Ukraine
•  Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland
•   Thành Vatican

Là chính sách trước Đế quốc La Mã, Cộng hoà La Mã trở nên tạm bợ nguy hiểm bởi nội chiến và xung đột chính trị. Vào thời gian giữa thế kỷ 1 TCN, Julius Caesar được chỉ định làm độc tài suốt đời, nhưng bị ám sát vào năm 44 TCN. Các cuộc nội chiến và nêu lên ngoài vòng pháp lý tiếp tục, đỉnh điểm của chúng là thắng lợi của Octavian, người con nuôi của Caesar, trước Marcus Antonius và Cleopatra tại Trận Actium vào năm 31 TCN. Năm sau, Octavian đã chinh phục nhà Ptolemaios của Ai Cập, điều này đã đặt dấu chấm hết cho thời kỳ Hy Lạp hóa mà đã khởi đầu bằng những cuộc chinh phục của Alexandros Đại đế của Macedonia vào thế kỷ thứ 4 TCN. Quyền lực của Octavian khi đó là bất khả thử thách và vào năm 27 TCN, viện nguyên lão La Mã đã chính thức ban cho ông quyền lực tối cao tuyệt đối và tước hiệu mới Augustus, điều này làm cho ông trở thành vị nhà vua thứ nhất.

Hai thế kỷ thứ nhất của đế quốc là thuở nào kỳ ổn định và thịnh vượng trước đó chưa từng thấy ở Tây Âu, được nghe biết như thể Pax Romana (“Thái Bình La Mã”). Đế quốc đạt tới đỉnh điểm về lãnh thổ của nó dưới triều đại của Trajan (98–117 CN). Một quy trình tạm bợ và suy tàn ngày càng tăng đã khởi đầu bằng triều đại của Commodus. Vào thế kỷ thứ 3 TCN, đế quốc đã trải qua một cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ rình rập đe dọa đến việc tồn tại của nó, nhưng nó đã được tái thống nhất lại dưới triều đại của Aurelianus. Trong một nỗ lực để ổn định lại đế quốc, Diocletianus đã thiết lập hai triều đình đế quốc ở Đông phương Hy Lạp và Tây phương Latinh. Thiên chúa giáo đã nắm được quyền lực tối cao vào thế kỷ thứ 4 CN sau sắc lệnh Milan vào năm 313 và sắc lệnh Thessalonica vào năm 380. Một thời hạn ngắn tiếp theo đó, Thời đại di dân mà gồm có những cuộc xâm lăng lớn của những bộ tộc người German và người Huns dưới trướng vua Attila đã dẫn đến việc suy tàn của đế quốc Tây La Mã và suýt tí nữa đã sở hữu lĩnh được được thủ đô Constantinopolis của Đế quốc Đông La Mã. Cùng với việc thất thủ của Ravenna dưới bàn tay của người Heruli, sự kiện Odoacer lật đổ Romulus Augustulus vào năm 476 CN, đế quốc Tây La Mã ở đầu cuối đã sụp đổ và nó đã biết thành nhà vua Zeno bãi bỏ chính thức vào năm 480 CN.

Sau khi Đế quốc La Mã phía Tây bị sụp đổ thì Đế quốc La Mã phía Đông đóng vai trò như thể một cường quốc số 1 ở Trung Đông lẫn Châu Âu và thủ đô Constantinopolish được mệnh danh là “thành phố vàng” bởi sự phồn thịnh và giàu sang của nơi đây.Kể từ khi Justinianus I Đại đế (Đông La Mã) đoạt được Bán hòn đảo Ý, nhiều lần đã muốn hồi sinh lại Tây La Mã nhưng do tạm bợ trong vương quốc và Tây La Mã đã quá suy yếu do những cuộc tàn phá của người Lombard và German lúc trước, nên kế hoạch không thành công xuất sắc.

Năm 1204 khởi đầu thời kì hỗn loạn của Đông La Mã khi bị Thập Tự Chinh xâm chiếm và phân loại lãnh thổ. Mãi đến năm 1261 mới tái chiếm lại những vùng đã mất. Hậu quả nó để lại là yếu tố trì trệ khiến vương quốc lâm vào cảnh thế bị động và yếu thế hơn so với những cường quốc mới nổi trong khu vực. Vào thế kỉ thứ 15, Đế quốc Đông La Mã đã sụp đổ sau khi Constantinopolis thất thủ bởi đế quốc Ottoman dưới triều đại của Mehmed II vào năm 1453. Quốc gia kế tục được thừa nhận của Đông La mã là Đế quốc Trapezous nỗ lực duy trì cho tới năm 1461 thì bị Ottoman chinh phục, kết thúc hơn 1000 năm tồn tại của Đế quốc Đông La Mã (hoặc gần 1.500 năm nếu tính từ Đế quốc La Mã ban đầu).

Do quy mô to lớn và sự lâu dài đế quốc La Mã, những thể chế và văn hóa truyền thống của Rome đã có ảnh hưởng thâm thúy và lâu dài riêng với việc tăng trưởng của ngôn từ, tôn giáo, kiến trúc, triết học, luật pháp, và những hình thái cơ quan ban ngành thường trực ở những vùng lãnh thổ mà nó cai trị, nhất là ở châu Âu. Tiếng Latin của người La Mã đã tiếp tục tăng trưởng thành nhóm ngôn từ Rôman của thời trung cổ và tân tiến, trong lúc tiếng Hy Lạp Trung Cổ đang trở thành ngôn từ của đế quốc Đông La Mã. Việc đồng ý Thiên Chúa giáo của nó đã dẫn đến việc hình thành nên Nhà nước Thiên Chúa giáo trong thời kỳ Trung Cổ. Nghệ thuật Hy Lạp và La Mã đã có ảnh hưởng thâm thúy đến thời kỳ Phục Hưng ở Ý vào quy trình cuối thời kỳ Trung cổ, trong lúc đó chính sách cộng hòa của La Mã đã ảnh hưởng đến việc tăng trưởng về mặt chính trị của những nhà nước cộng hòa sau này ví như Mỹ và Pháp. Các văn thể của luật La Mã đã để lại di sản trong nhiều khối mạng lưới hệ thống pháp lý ngày này, ví như thể bộ luật Napoleon. Truyền thống kiến trúc của Rome đã giữ vai trò như thể nền tảng cho kiến trúc Tân cổ xưa.

Bài rõ ràng: Lịch sử Đế chế La Mã

Xem thêm: Lịch sử chiến dịch của quân đội La Mã và Vương quốc La Mã

Rome đã khởi đầu bành trướng ngay sau khi nền cộng hòa được thiết lập vào thế kỷ thứ 6 TCN, tuy nhiên vậy nó đang không bành trướng ra ngoài bán hòn đảo Ý cho tới tận thế kỷ thứ 3 TCN. Khi đó, nó đã là một “đế quốc” trong thuở nào gian dài trước lúc nó có một nhà vua.[7][8][9][10] Cộng hòa La Mã không riêng gì có là một vương quốc dân tộc bản địa theo ý nghĩa tân tiến, nó còn là một một khối mạng lưới hệ thống những thành phố được được cho phép có quyền tự trị (tuy nhiên mức độ độc lập rất khác nhau là theo sự được cho phép của Viện nguyên lão La Mã) và những tỉnh được quản trị và vận hành bởi những vị tướng lĩnh quân đội. Nó được cai trị không phải bởi những nhà vua, mà bởi những quan tòa được bầu chọn thường niên (những chấp chính quan La Mã đứng đầu) cùng với Viện nguyên lão.[11] Do nhiều nguyên nhân rất khác nhau, thế kỷ thứ 1 TCN đã là thuở nào kỳ dịch chuyển về mặt chính trị và quân sự chiến lược, mà sau cùng đã dẫn đến việc cai trị bởi những nhà vua.[8][12][13][14] Quyền hạn quân sự chiến lược của chấp chính quan dựa theo khái niệm pháp lý của người La Mã là imperium, mà theo nghĩa đen là “chỉ huy” (tuy nhiên thường là theo nghĩa quân sự chiến lược).[15] Đôi khi, những chấp chính quan thành công xuất sắc được ban tặng tước hiệu danh dự imperator (chỉ huy), và đấy là nguồn gốc của từ nhà vua (và đế quốc) vì lẽ rằng tước hiệu này (trong số những chiếc khác) luôn luôn được trao tặng cho những vị nhà vua thứ nhất khi họ lên ngôi.[16]

 

Bức tượng Augustus của Prima Porta (thời điểm đầu thế kỷ 1 CN)

Rome đã trải qua một loạt những cuộc xung đột nội bộ kéo dãn, những thủ đoạn và những cuộc nội chiến từ thời gian cuối thế kỷ thứ hai trở đi, trong lúc đang mở rộng đáng kể quyền lực tối cao của nó ra bên phía ngoài Ý. Đây là thời kỳ khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ của cộng hòa La Mã. Đến quy trình cuối của thời kỳ này, vào năm 44 TCN, Julius Caesar đã là nhà độc tài suốt đời trong thuở nào gian ngắn trước lúc ông ta bị ám sát. Phe ám sát đã biết thành đánh đuổi khỏi Rome và bị vượt mặt tại trận Philippi vào năm 42 TCN bởi một đội nhóm quân dưới sự lãnh đạo của Marcus Antonius và người con nuôi của Caesar là Octavian. Sự phân loại toàn thế giới La Mã giữa Antonius và Octavianus đang không kéo lâu bền hơn và lực lượng của Octavianus đã vượt mặt lực lượng của Marcus Antonius và Cleopatra tại trận Actium vào năm 31 TCN, kết thúc trận chiến ở đầu cuối của Cộng hòa La Mã. Năm 27 TCN, Viện nguyên lão và nhân dân La Mã đã tấn phong Octavian là princeps (“Đệ nhất công dân”) cùng với quyền imperium của thống đốc tỉnh, do đó khởi đầu thời kỳ Nguyên thủ (kỷ nguyên thứ nhất của lịch sử đế quốc La Mã, thường được xác lập là từ thời điểm năm 27 TCN tới năm 284 CN), và ban cho ông tước hiệu “Augustus” (“người được tôn kính”). Mặc dù trên danh nghĩa là nền cộng hòa, những người dân cùng thời với Augustus hiểu rằng nó chỉ từ là một tấm bình phong và rằng Augustus đã sở hữu toàn bộ mọi quyền hành ở Rome.[17] Bởi vì sự cai trị của ông đã chấm hết một thế kỷ của những cuộc nội chiến và khởi đầu thuở nào kỳ hòa bình và thịnh vượng trước đó chưa từng thấy, ông đã được yêu quý tới mức được quyền sở hữu quyền lực tối cao thực sự của một vị vua chứ không phải là trên danh nghĩa. Trong thời kỳ dưới sự cai trị của ông, một trật tự hiến pháp mới (một phần là theo khối mạng lưới hệ thống và một phần là theo ý đồ), mà sau khi ông qua đời, trật tự hiến pháp mới này đã hoạt động và sinh hoạt giải trí in như trước đó khi Tiberius đã được đồng ý là vị nhà vua mới.

 

 

 

 

 

Ngũ Hiền đế (từ trái qua phải): Nerva, Trajan, Hadrian, Antoninus Pius và Marcus Aurelius

Giai đoạn 200 năm mà khởi đầu với việc cai trị của Augustus thường được xem thể Pax Romana (“Thái Bình La Mã”). Trong thời kỳ này, sự link của đế quốc đã được củng cố hơn thế nữa bằng một mức độ ổn định xã hội và thịnh vượng kinh tế tài chính mà Rome trước đó chưa từng trải qua trước kia. Những cuộc nổi dậy ở những tỉnh không thường xuyên xẩy ra, nhưng chúng đã biết thành dập tắt “tàn nhẫn và nhanh gọn”.[18] Sự thành công xuất sắc của Augustus trong việc thiết lập những nguyên tắc cho việc kế vị triều đại đã biết thành số lượng giới hạn bởi việc những người dân kế vị tiềm năng của ông đã qua đời trước ông. Triều đại Julio-Claudius còn tồn tại thêm 4 vị nhà vua nữa—Tiberius, Caligula, Claudius và Nero—trước lúc nó kết thúc vào năm 69 CN. Tiếp Từ đó là những cuộc nội chiến trong suốt “Năm tứ đế”, và từ đó Vespasianus nổi lên với tư cách là người thắng lợi. Vespasianus đang trở thành người sáng lập của triều đại Flavius tồn tại ngắn ngủi, tiếp theo tiếp theo đó là triều đại Nerva–Antoninus mà sản sinh ra “Ngũ Hiền Đế”: Nerva, Trajan, Hadrian, Antoninus Pius và vị nhà vua triết gia Marcus Aurelius.

Sụp đổ ở phía Tây

Bài rõ ràng: Sự sụp đổ của đế quốc Tây La Mã

Xem thêm: Các vương quốc của người rợ và Đế quốc Đông La Mã

 

Các cuộc xâm lược của người rợ gồm có sự di tán (hầu hết) của những bộ tộc người German cổ đại vào lãnh thổ của người La Mã. Mặc dù những cuộc xâm lược ở phía bắc trình làng trong suốt thời kỳ tồn tại của đế quốc, thời đại này chính thức khởi nguồn vào thế kỷ thứ 4 TCN và kéo dãn trong nhiều thế kỷ, trong quy trình này phần lãnh thổ phía Tây đã nằm dưới quyền thống trị của những vị vua ngoại bang phương bắc, nổi tiếng nhất trong số đó là Charlemagne. Về mặt lịch sử, sự kiện này ghi lại buổi giao thời giữa Thời kỳ Cổ đại và thời kỳ Trung Cổ.

Theo quan điểm của sử gia Hy Lạp, Dio Cassius, một sử gia đương thời, với việc nhà vua Commodus lên kế vị vào năm 180 CN đã ghi lại sự suy yếu “từ một vương quốc của vàng trở thành một vương quốc của gỉ và sắt” [19]-phản hồi nổi tiếng trên đã khiến một số trong những nhà sử học, nhất là Edward Gibbon coi triều đại của Commodus như thể yếu tố khởi đầu cho việc suy tàn của Đế quốc La Mã.[20][21]

Năm 212, dưới thời trị vì của Caracalla, quyền công dân La Mã đã được ban cho toàn bộ những dân cư tự do của Đế quốc. Tuy nhiên, mặc kệ điều này, triều đại Severus lại là một triều đại hỗn loạn-và những vị nhà vua của triều đại này thường xuyên bị sát hại hoặc bị hành quyết-và tiếp theo sự sụp đổ của nó, đế quốc La Mã đã biết thành nhấn chìm bởi cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ của thế kỷ thứ ba, thuở nào kì của những cuộc xâm lược, nội chiến, suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính, và bệnh dịch [22]. Trong việc định rõ những thời kỳ lịch sử, cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ này đôi lúc được xem như thể cột mốc cho việc chuyển tiếp từ thời kì cổ đại sang thời kì Hậu cổ đại. Aurelianus (trị vì từ thời điểm năm 270–275) đã cứu đế quốc thoát khỏi bờ vực sụp đổ và ổn định nó. Diocletianus (trị vì từ thời điểm năm 284-305) đã hoàn tất việc Phục hồi lại đế quốc, ông ta đã khước từ vai trò Nguyên Thủ và thay vào đó đang trở thành vị nhà vua thứ nhất thường xuyên được gọi là Dominus, “gia chủ” hay ” Chúa Tể”[23]. Triều đại của Diocletianus còn tận mắt tận mắt chứng kiến nỗ lực phối hợp chung lớn số 1 của đế quốc chống lại mối rình rập đe dọa thấy rõ của Thiên Chúa giáo, “Cuộc Đại bức hại”.

Diocletianus đã phân loại đế quốc thành bốn khu vực, mỗi khu vực lại được cai trị bởi một vị nhà vua, chính sách này được gọi là Tứ đầu chế.[24] Tin tưởng rằng tôi đã khắc phục được những hỗn loạn mà đã gây trở ngại vất vả cho Rome, ông đã thoái vị cùng với vị đồng nhà vua của tớ, và chính sách Tứ đầu chế đã sụp đổ. Trật tự ở đầu cuối đã được Constantinus Đại đế Phục hồi, ông ta đang trở thành vị nhà vua thứ nhất cải sang đạo Thiên chúa, và là người đã thiết lập Constantinople là kinh đô mới của đế quốc phía Đông. Trong suốt những thập kỷ dưới những triều đại Constantinus và Valentinus, đế quốc được phân loại theo trục đông tây, với hai TT quyền lực tối cao nằm tại Constantinople và Rome. Triều đại của Julianus, dưới sự ảnh hưởng từ vị cố vấn của ông là Mardonius, đã nỗ lực Phục hồi lại tôn giáo Hy Lạp hóa và La Mã cổ đại, điều này chỉ làm gián đoạn sự kế vị của những nhà vua theo Thiên Chúa giáo trong thuở nào gian ngắn ngủi. Theodosius I, vị nhà vua ở đầu cuối cai trị cả phía Đông và phía Tây, đã qua đời vào năm 395 CN sau khi biến Thiên Chúa giáo trở thành tôn giáo chính thức của đế quốc.[25]

 

Đế quốc La Mã vào năm 476

Đế quốc Tây La Mã đã khởi đầu tan rã vào thời điểm đầu thế kỷ thứ 5 CN khi những cuộc xâm lược và di dân của người German đã lấn át kĩ năng đồng hóa những người dân di dân và đánh đuổi những kẻ xâm lược của đế quốc. Người La Mã đã thành công xuất sắc trong việc đánh đuổi toàn bộ những kẻ xâm lược, nổi tiếng nhất trong số đó là Attila, dẫu vậy do đế quốc đã đồng hóa nhiều tộc người German không thực sự trung thành với chủ với Rome, điều này làm cho nó khởi đầu tự hủy hoại chính mình. Hầu hết những biên niên sử xác lập sự kết thúc của Đế quốc Tây La Mã là vào năm 476, khi Romulus Augustulus bị vị thủ lĩnh người German là Odoacer ép thoái vị.[26] Bằng việc xưng thần với nhà vua Đông La Mã, thay vì tự xưng là nhà vua, Odoacer đã lật đổ đế quốc Tây La Mã bằng phương pháp chấm hết dòng dõi của những vị nhà vua Tây La Mã.

Nguyên nhân Đế chế La Mã sụp đổ là yếu tố phối hợp của nhiều nguyên do: việc mở rộng lãnh thổ quá mức cần thiết khiến những địa phương ngày càng khó quản trị và vận hành (nhiều khi dẫn tới nội chiến), tình trạng thay đổi khí hậu khiến nông nghiệp thất bát, sự suy đồi những phẩm chất đạo đức của người dân, tinh thần thượng võ của giới quý tộc suy giảm khiến quân đội trở nên yếu ớt, và sự lãnh đạo yếu kém của một loạt những vị nhà vua.

Theo nhà sử học Edward Gibbon, Đế quốc La Mã đang không chống cự được cuộc xâm lược của những bộ tộc man di (barbarian) do sự suy thoái và khủng hoảng đạo đức, mất tinh thần chiến đấu của người dân. Sau thuở nào gian dài sống trong hòa bình, người dân La Mã đã trở nên lười biếng và uỷ mị, họ phó thác trách nhiệm và trách nhiệm bảo vệ Đế chế của tớ cho bọn lính đánh thuê người man di. Vai trò của quân nhân người man di ngày càng trở nên quan trọng trong lúc quân nhân gốc La Mã ngày càng suy thoái và khủng hoảng. Thành Rome đã biết thành người Visigoth cướp phá vào năm 410, và rồi đến lượt người Vandal vào năm 455, và ở đầu cuối man tộc đã tiêu diệt cả Đế chế. Những người La Mã, như Gibbon nói, đang trở thành “ẻo lả như phụ nữ và không thích sống theo phong cách quân sự chiến lược”.

Đế quốc La Mã là trường hợp điển hình cho việc suy tàn từ từ. Trong 250 năm, Đế quốc La Mã đã thống trị phần lớn châu Âu, văn minh La Mã là tiên tiến và phát triển số 1 toàn thế giới và Quân đội Đế quốc La Mã gần như thể không còn đối thủ cạnh tranh cạnh tranh. Với sức mạnh đó, người La Mã hầu hết đều tin rằng đế chế của tớ “sẽ vĩnh cửu vĩnh cửu”. Nhưng đến thế kỷ 2, sau khi La Mã chinh phục hầu hết châu Âu, nền tảng đạo đức cũ dần bị phá vỡ. Khi đế chế La Mã đang thịnh vượng, đạo đức xã hội cũng dần bị suy đồi. Mại dâm, múa thoát y trình làng một cách công khai minh bạch, đồng tính luyến ái trở nên phổ cập, thậm chí còn sẽ là “mốt thời thượng”. Đời sống văn hóa truyền thống bị suy đồi, vì đời sống phóng đãng và đồng tính luyến ái mà người La Mã đã lơ đãng một trách nhiệm quan trọng nhất, đó là “duy trì nòi giống”. Trong vòng 200 năm, hiện tượng kỳ lạ suy giảm nhân khẩu và binh lính La Mã mất nhuệ khí chiến đấu ngày càng nghiêm trọng. Đây đó đó là một trong những nguyên nhân đẩy đế chế La Mã đến chỗ diệt vong

Sự kế tục của Đông La Mã

Đế quốc ở phía Đông— thường được gọi là đế quốc Đông La Mã, nhưng được nhắc tới vào thời của nó như thể đế quốc La Mã hoặc bằng nhiều tên thường gọi khác— đã có một số trong những mệnh khác. Nó đã sống sót trong suốt trong mức time gần một thiên niên kỷ sau sự sụp đổ của nửa phía Tây và trở thành vương quốc Thiên Chúa giáo ổn định nhất trong Thời kỳ Trung Cổ. Vào thế kỷ thứ 6 CN, Justinianus I đã tái chinh phục lại bán hòn đảo Ý từ tay người Ostrogoth, Bắc Phi từ người Vandal, và miền Nam Tây Ban Nha từ người Visigoth. Nhưng chỉ trong vòng vài năm tiếp theo khi Justinianus qua đời, lãnh thổ nằm dưới sự trấn áp của người Đông La Mã ở Ý đã phần lớn rơi vào tay của người Lombard, những người dân đã định cư ở bán hòn đảo này.[27] Ở phía Đông, một phần là hậu quả tới từ sự tàn phá của Đại dịch Justinianus, người La Mã đã biết thành rình rập đe dọa bởi sự trỗi dậy của đạo Hồi, những tín đồ của tớ đã nhanh gọn chinh phục những vùng đất của Syria, Armenia và Ai Cập trong những cuộc trận chiến tranh Byzantine-Ả Rập, và sớm gây ra mối rình rập đe dọa trực tiếp riêng với Constantinople.[28][29] Trong thế kỷ tiếp theo, người Ả Rập đã và đang chiếm đóng miền Nam Ý và Sicily.[30]

 

Đế quốc Đông La Mã (Byzantium) vào lúc chừng năm 1025

Tuy nhiên, người La Mã đã thành công xuất sắc trong việc ngăn cản sự bành trướng xa hơn thế nữa của đạo Hồi vào những vùng lãnh thổ của tớ trong thế kỷ thứ 8, và bắt nguồn từ thế kỷ thứ 9 họ đã tái Phục hồi được phần nào những vùng đất đã biết thành mất.[31] Năm 1000 CN, đế quốc Đông La Mã đã đạt tới đỉnh điểm của nó: Basil II đã tái chinh phục lại Bulgaria và Armenia, văn hóa truyền thống và thương mại đã hưng thịnh.[32] Tuy vậy, ngay tiếp theo đó sự bành trướng đã bất thần bị chặn lại vào năm 1071 với thất bại của người Đông La Mã trong trận Manzikert. Hậu quả của trận chiến này đã làm cho đế quốc trải qua thuở nào kỳ suy yếu ngắn. Hai thập kỷ xung đột nội bộ và những cuộc xâm lược của người Turk ở đầu cuối đã mở đường cho nhà vua Alexios I Komnenos gửi một lời lôi kéo giúp sức tới những vương quốc Tây Âu vào năm 1095.[28] Dưới thời kỳ phục hưng Komnenos, vương quốc đã Phục hồi lại được sức mạnh mẽ và tự tin của nó.

Năm 1204, những người dân tham gia vào cuộc Thập tự chinh thứ tư đã tiến hành cướp phá Constantinople. Cuộc chinh phạt Constantinople vào năm 1204 đã làm cho những tàn dư của đế quốc tan rã thành những vương quốc thừa kế, người thắng lợi sau cùng là Nicaea.[33] Sau khi quân đội đế quốc tái chiếm lại được Constantinople, đế quốc không khác gì một nhà nước Hy Lạp bị số lượng giới hạn ở bờ biển Aegea. Đế quốc Đông La Mã ở đầu cuối đã sụp đổ khi Mehmed II chinh phục Constantinople vào trong ngày 29 tháng 5 năm 1453.[34]

Bài rõ ràng: Nhân khẩu học của đế quốc La Mã và Biên giới của đế quốc La Mã

Xem thêm: Nhân khẩu học cổ đại

 

Ý được thiết lập bởi Augustus. Vì là quê nhà của người La Mã và TT của đế quốc, Ý đã là Domina (nữ hoàng) của những tỉnh,[35] và được nhắc tới như thể “rectrix mundi” (nữ hoàng của toàn thế giới) và “omnium terrarum parens” (quê nhà của toàn bộ những vùng đất).[36]

Đế quốc La Mã là một trong những đế quốc lớn số 1 trong lịch sử, với những vùng lãnh thổ tiếp giáp nhau khắp châu Âu, Bắc Phi và Trung Đông.[37] Thành ngữ Latinh imperium sine fine (“đế quốc mà không còn điểm kết thúc” [38]) nhằm mục đích nêu lên sự mộng tưởng rằng đế quốc không biến thành số lượng giới hạn về cả thời hạn hay là không khí. Trong bộ sử thi Aeneid của Virgil, sự vô hạn của đế quốc được nói là vì vị thần Jupiter ban cho những người dân La Mã.[38][39][40][41][42] Tuyên bố về sự việc thống trị toàn thế giới này đã được tiếp tục nhắc tới và tồn tại cho tới lúc Đế quốc nằm dưới sự thống trị của Kitô giáo vào thế kỷ thứ 4.[n 8]

Ngoài việc sáp nhập thêm những vùng lãnh thổ to lớn trong tiến trình tạo hình thành đế quốc của tớ, người La Mã còn là một những nhà điêu khắc cực lớn riêng với môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên của tớ và là những người dân trực tiếp thay đổi địa lý. Ví dụ như, toàn bộ những cánh rừng đã biết thành đốn hạ để phục vụ đủ nguồn gỗ cho việc mở rộng đế quốc. Trong tác phẩm Critias của tớ, Plato đã miêu tả sự phá rừng như sau: tại nơi trước kia từng là “một khu rừng rậm dồi dào trên núi,” thời gian hiện nay đây ông ta chỉ hoàn toàn có thể nhìn thấy “chỉ đơn thuần là khung xương của vùng đất.”[43]

Trong thực tiễn, sự bành trướng của người La Mã được thực thi hầu hết dưới thời Cộng hoà, dẫu vậy khu vực Bắc Âu chỉ được chinh phục vào thế kỷ 1, khi mà người La Mã đã củng cố quyền lực tối cao của tớ ở châu Âu, châu Phi và châu Á. Dưới triều đại của Augustus, một “map toàn thế giới của toàn thế giới được nghe biết” đã được trưng bày lần thứ nhất trước công chúng tại Rome, trùng khớp với bố cục của tác phẩm toàn vẹn và tổng thể nhất về địa lý chính trị mà vẫn còn đấy tồn tại từ thời cổ đại, Geography của nhà văn người Hy Lạp gốc Pontos Strabo [44] Khi Augustus qua đời, tác phẩm ca tụng về những thành tựu của ông (Res Gestae) đã mô tả những nét đặc trưng nổi trội theo khuôn khổ về địa lý của những dân tộc bản địa và những nơi bên trong đế quốc.[45] Địa lý, những cuộc khảo sát dân số, và những văn thư ghi lại được lưu giữ một cách kĩ càng là những mối quan tâm hầu hết của cơ quan ban ngành thường trực đế quốc[46].

 

Một đoạn tàn tích của Trường thành Hadrian

Đế quốc đạt tới đỉnh điểm về lãnh thổ của nó dưới thời Trajan (trị vì từ thời điểm năm 98–117),[42] trên một diện tích s quy hoạnh lên tới 5 triệu kilomet vuông.[4][6] Ước tính dân số theo truyền thống cuội nguồn là từ 55–60 triệu người[47] được cho là khoảng chừng từ một phần tư tới một phần sáu dân số toàn thế giới[48] điều này làm cho nó trở thành vương quốc có dân cư lớn số 1 và to nhiều hơn bất kể thực thể chính trị thống nhất nào ở phương Tây cho tới thời gian giữa thế kỷ 19.[49] Các nghiên cứu và phân tích nhân khẩu học mới gần đây đã kết luận rằng dân số của nó vào lúc đỉnh điểm nằm trong mức chừng từ 70 triệu tới hơn 100 triệu.[50][51] Bất cứ thành phố nào trong số ba thành phố lớn số 1 của đế quốc—Rome, Alexandria, và Antioch—gần như thể đều phải có kích thước gấp hai bất kỳ thành phố châu Âu nào vào thời điểm đầu thế kỷ 17.[52]

Sử gia Christopher Kelly đã miêu tả nó:

Vào thời gian lúc đó đế quốc đã trải dài từ trường thành Hadrianus ở Miền Bắc nước Anh thấm đẫm mưa phùn tới bờ sông Euphrates đầy nắng ở Syria; từ khối mạng lưới hệ thống sông Rhine–Danube vĩ đại, mà len lỏi qua những vùng đất phì nhiêu, phẳng phiu của châu Âu từ những vùng đất thấp tới biển Đen, tới những đồng bằng trù phú ở bờ biển Bắc Phi và rãnh nước tuơi tốt của thung lũng sông Nile ở Ai Cập. Đế quốc đã ôm trọn khu vực biển Địa Trung Hải … được những người dân chinh phục của nó gọi là mare nostrum—’biển của toàn bộ chúng ta’.[47]

Vị nhà vua kế vị Trajanus, Hadrianus đã thông qua một chủ trương duy trì thay vì mở rộng đế quốc. Các đường biên giới giới (fines) đã được ghi lại, còn những phòng tuyến biên giới (limes) thì được tuần tra.[42] Những khu vực biên giới được củng cố vững chãi nhất là nơi ổn định nhất.[12] Trường thành Hadrianus mà đã ngăn cách toàn thế giới La Mã khỏi những gì đã sẽ là một mối rình rập đe dọa man rợ luôn hiện hữu là khu công trình xây dựng quan trọng nhất còn sót lại của nỗ lực này.[53][54][55]

Bài rõ ràng: Các ngôn từ của đế quốc La Mã

Ngôn ngữ của người La Mã là tiếng Latin, nó đã được Virgil nhấn mạnh yếu tố như thể nguồn cội của yếu tố thống nhất và truyền thống cuội nguồn của người La Mã[56][57][58] Cho đến tận thời của Alexander Severus (trị vì từ thời điểm năm 222-235), giấy khai sinh và di chúc của công dân La Mã đều phải được viết bằng tiếng Latin.[59] Tiếng Latin cũng còn là một ngôn từ của những tòa án pháp định ở phía Tây và của quân đội trên khắp Đế quốc[60], nhưng lại không được vận dụng chính thức riêng với những dân cư nằm dưới sự cai trị của người La Mã.[61][62] Chính sách này tương phản với của Alexandros Đại đế, ông ta mong ước biến tiếng Hy Lạp trở thành ngôn từ chính thức trên khắp đế quốc của tớ.[63] Như là một hệ quả từ những cuộc chinh phục của Alexandros, tiếng Hy Lạp Koine đang trở thành ngôn từ chung ở khu vực quanh phía đông Địa Trung Hải và ở Tiểu Á.[64][65] “Biên giới ngôn từ” này đã phân loại đế quốc thành hai nửa với tiếng Latin ở Phía Tây và tiếng Hy Lạp ở Phía Đông thông qua bán hòn đảo Balkan, tạo ra một hệ ngôn từ tuy nhiên tuy nhiên bên trong đế quốc La Mã.[66]

Những người La Mã mà được trao một nền giáo dục ưu tú, thì lại học tiếng Hy Lạp như thể một ngôn từ thơ ca, và hầu hết những người dân thuộc cơ quan ban ngành thường trực đều hoàn toàn có thể nói rằng tiếng Hy Lạp.[67] Các vị nhà vua của triều đại Julio-Claudius đã khuyến khích những tiêu chuẩn cao riêng với tiếng Latin chuẩn (Latinitas), một trào lưu ngôn từ được giống hệt theo những thuật ngữ tân tiến như thể tiếng La tinh cổ xưa, và ủng hộ việc sử dụng chính thức tiếng Latin trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt marketing thương mại.[68] Hoàng đế Claudius đã nỗ lực để ngăn cản việc sử dụng tiếng Hy Lạp, và nhân ngày này ông đã cho tịch thu quyền công dân của những người dân ít sử dụng tiếng Latin, nhưng trong cả trong Viện nguyên lão, ông chỉ việc sử dụng đến tuy nhiên ngữ riêng của tớ trong những dịp phải tiếp kiến với những sứ thần biết nói tiếng Hy lạp.[68] Suetonius đã trích dẫn lời nói của ông khi đề cập đến “hai ngôn từ của toàn bộ chúng ta,” [69] và nhà vua đã sử dụng hai viên thư ký hoàng gia, một dùng tiếng Hy Lạp và một là tiếng Latinh, để đề ngày tháng cho triều đại của ông.[70]

 

Tờ giấy papyrus thế kỉ thứ 5 đã cho toàn bộ chúng ta biết một đoạn trích từ một bài diễn văn của Cicero sử dụng tuy nhiên tuy nhiên cả tiếng Latinh và Hy Lạp[71]

Ở phía Đông của đế chế, pháp lý và những văn bản chính thức thường xuyên được dịch sang tiếng Hy Lạp từ tiếng La tinh.[72] Sự giao thoa hằng ngày của hai ngôn từ được thể hiện trong những câu văn viết bằng tuy nhiên ngữ, mà thậm chí còn đôi lúc có sự quy đổi qua lại giữa tiếng Hy Lạp và Latinh.[73][74] Sau khi toàn bộ những dân cư tự do của đế quốc được ban cho quyền công dân La Mã vào năm 212 CN, một số trong những lượng lớn những công dân La Mã không biết nói tiếng Latinh, tuy vậy tiếng Latin vẫn là một tín hiệu của “người La Mã.”[75]

Một trong những cải cách của nhà vua Diocletianus (trị vì từ thời điểm năm 284-305) đó là đã tìm cách Phục hồi lại uy quyền của tiếng Latinh và thành ngữ tiếng Hy Lạp ἡ κρατοῦσα διάλεκτος (hẽ kratousa dialektos) là minh chứng cho việc duy trì vị thế của tiếng Latin là “ngôn từ của quyền lực tối cao”.[76] Học giả Libanius (thế kỷ thứ 4) coi tiếng Latinh như thể nguyên nhân gây ra một sự suy giảm trong chất lượng của thuật hùng biện Hy Lạp[77] Trong trong năm đầu của thế kỷ thứ 6, nhà vua Justinianus đã tiến hành một nỗ lực viển vông nhằm mục đích tái xác lập vị thế của tiếng Latin như thể ngôn từ của pháp lý, tuy nhiên vào thời của ông ta, tiếng Latin không hề giữ được sự thịnh hành như thể một sinh ngữ ở phía Đông.[78]

Những ngôn từ địa phương và Di sản ngôn từ

 

Chữ khắc bằng tuy nhiên ngữ Latinh-Punic tại một nhà hát ở Leptis Magna, Tỉnh châu Phi của La Mã (nay thuộc về Libya)

Các tài liệu tìm hiểu thêm dành riêng cho những người dân phiên dịch đã cho toàn bộ chúng ta biết những ngôn từ địa phương đã tiếp tục được sử dụng thay vì tiếng Hy Lạp và Latinh, nhất là ở Ai Cập nơi mà tiếng Copt nổi trội hơn nhiều, và trong những môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên quân sự chiến lược dọc theo sông Rhine và Danube. Những luật gia La Mã đã và đang cho toàn bộ chúng ta biết một mối quan tâm riêng với những ngôn từ địa phương như tiếng Punic, Gaul, và tiếng Aram trong việc đảm bảo sự hiểu biết đúng chuẩn cùng với việc vận dụng pháp lý và những lời thề.[79] Ở hành tỉnh châu Phi, tiếng Libya-Berber và Punic đã được sử dụng cho những chữ khắc và câu ghi trên những đồng xu tiền xu dưới triều đại Tiberius (thế kỷ thứ 1 sau công nguyên). Các chữ khắc bằng tiếng Libya-Berber và Punic lần xuất hiện trên những tòa nhà công cộng vào thế kỷ thứ hai, một số trong những tuy nhiên tuy nhiên cùng với tiếng Latinh.[80] Ở Syria, những người dân lính Palmyra thậm chí còn đã sử dụng thổ ngữ Aram trong những câu khắc, một ngoại lệ đáng lưu ý chính bới theo luật thì tiếng Latin là ngôn từ của quân đội.[81]

Kho tàng trữ của Babatha là một ví dụ có tính gợi ý về sự việc đa ngôn từ trong đế quốc. Những cuộn giấy cói này được đặt tên theo tên của một người phụ nữ Do Thái ở tỉnh Arabia có niên đại từ thời điểm năm 93 tới năm 132 CN, chúng hầu hết sử dụng tiếng Aram, thổ ngữ, viết bằng những ký tự Hy Lạp cùng với ảnh hưởng của tiếng Semit và Latinh; tuy nhiên một đơn thỉnh cầu gửi tới vị tổng đốc La Mã lại được viết bằng tiếng Hy Lạp.[82]

Địa vị thống trị của tiếng Latinh trong giới học giả tinh hoa hoàn toàn có thể làm phai mờ tính liên tục của ngôn từ nói, chính bới toàn bộ những nền văn hóa truyền thống cổ truyền bên trong đế quốc La Mã hầu hết là được truyền miệng.[83] Ở phía Tây, tiếng Latinh, được sử dụng ở dạng nói của nó là tiếng Vulgar Latin, đã từ từ thay thế tiếng Celt và tiếng Ý mà vốn có liên quan tới nó thông qua việc cùng có chung nguồn gốc Ấn-Âu.Tương đồng trong cú pháp và từ vựng đã tạo thuận tiện cho việc đồng ý và sử dụng tiếng Latinh.[84][85][86] Sau quy trình phân loại quyền lực tối cao chính trị vào thời kì hậu cổ đại, tiếng Latin đã tiếp tục tăng trưởng thành những nhánh rất khác nhau với tính chất cục bộ mà ở đầu cuối đang trở thành nhóm ngôn từ Rôman, ví như tiếng Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Pháp, Ý và Romania.

Vì là một ngôn từ quốc tế của tri thức và văn học, bản thân tiếng Latin vẫn tiếp tục là một phương tiện đi lại dùng trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt ngoại giao và cho việc tăng trưởng trí thức được giống hệt với chủ nghĩa nhân văn thời Phục hưng cho tới tận thế kỷ 17, và riêng với pháp lý và Giáo hội Công giáo Rôma cho tới ngày này.[87][88]

Mặc dù tiếng Hy Lạp tiếp tục là ngôn từ của Đế quốc Đông La Mã, sự phân loại ngôn từ ở phía Đông lại phức tạp hơn. Đa số những người dân nói tiếng Hy lạp sống ở bán hòn đảo Hy Lạp và những hòn đảo, miền tây Tiểu Á, những thành phố lớn, và một số trong những vùng ven bờ biển.[89] Giống như tiếng Hy Lạp và Latinh, tiếng Thrace có nguồn gốc từ hệ ngôn từ Ấn-Âu, in như một số trong những ngôn từ đã biến mất khác ở Anatolia vốn chỉ được xác nhận từ những chữ khắc vào thời kì đế quốc.[65][83] Tiếng Albania thường sẽ là hậu duệ của tiếng Illyri, tuy nhiên vậy giả thuyết này đã biết thành một số trong những nhà ngôn từ học bác bỏ, họ chủ trương rằng nó có nguồn gốc từ tiếng Daci hoặc tiếng Thrace.[90] Nhiều ngôn từ Phi-Á rất khác nhau— hầu hết là tiếng Copt ở Ai Cập, và Aram ở Syria và Lưỡng Hà— chưa bao giờ bị tiếng Hy Lạp thay thế. Tuy nhiên, việc sử dụng tiếng Hy Lạp trên toàn toàn thế giới là một tác nhân được cho phép truyền bá Thiên Chúa giáo, như được chỉ ra thông qua ví dụ đó là việc sử dụng tiếng Hy Lạp trong những thư từ của thánh Paul.[65]

Một số trích dẫn liên quan đến tiếng Gaul vào quy trình Hậu cổ đại hoàn toàn có thể ý niệm rằng nó đã tiếp tục được nói. Vào thế kỷ thứ hai CN, đã có sự thừa nhận rõ ràng về việc sử dụng nó trong một vài phong tục theo luật định,[91] bói toán[92] và dược lý.[93]Sulpicius Severus, khi đang biên soạn vào thế kỷ thứ 5 ở Gallia Aquitania, đã ghi chép bằng tuy nhiên ngữ với tiếng Gaul là ngôn từ trên thứ nhất.[92] Sự tồn tại của thổ ngữ Galatia ở Anatolia mà gần tương tự với ngôn từ được nói bởi người Treveri gần Trier đã được xác nhận bởi Jerome (331–420), ông ta là người dân có sự hiểu biết trực tiếp.[94]
Đa phần những học giả ngôn từ học lịch sử đều nhận định rằng tiếng Gaul thực sự vẫn còn đấy được nói cho tới tận quy trình giữa tới quy trình thời gian cuối thế kỷ thứ 6 ở Pháp.[95] Bất chấp sự La Mã hóa đáng kể riêng với văn hóa truyền thống vật chất bản địa, tiếng Gaul đã được duy trì để hoàn toàn có thể sống sót và đã tồn tại đồng thời với tiếng Latinh trong suốt hàng thế kỷ thống trị Gaul của người La Mã.[95] Lần ở đầu cuối tiếng Galatia được nhắc tới là bởi Cyril của Scythopolis, ông tuyên bố rằng một linh hồn quỷ dữ đã ám một tu sĩ và làm cho những người dân này chỉ hoàn toàn có thể nói rằng tiếng Galatia,[96] trong lúc lần ở đầu cuối tiếng Gaul được nhắc tới ở Pháp là bởi Gregory của Tours trong quy trình giữa năm 560 và 575, ông ta ghi chép rằng một điện thờ ở Auvergne mà “được gọi là Vasso Galatae theo tiếng Gallia” đã biết thành phá hủy và thiêu trụi.[95][97] Sau thuở nào kỳ dài sử dụng tuy nhiên ngữ, ngữ hệ Gaul-La Mã mới xuất hiện mà gồm có cả tiếng Pháp đã được định hình bởi tiếng Gaul theo một vài phương diện; trong trường hợp của tiếng Pháp chúng gồm có những từ mượn và cách dịch phỏng theo (gồm có oui,[98] từ thay cho “yes”),[98][99] thay đổi âm,[100][101] và ảnh hưởng trong cách chia động từ và thứ tự từ.[98][99][102]

Xem thêm thông tin: Xã hội La Mã cổ đại

 

Một buổi tiệc nhiều thế hệ được miêu tả trên một bức tranh tường ở Pompeii (thế kỷ thứ 1 sau công nguyên)

 

Bữa tiệc của Seuso tại Lacus Pelso (Hồ Balaton)

Đế quốc La Mã có sự phong phú văn hóa truyền thống đặc biệt quan trọng, cùng với “một kĩ năng link đáng kinh ngạc hơn thế nữa” để tạo ra một ý thức về bản sắc chung trong lúc lại tiềm ẩn thật nhiều những dân tộc bản địa rất khác nhau nằm bên cạnh trong khối mạng lưới hệ thống chính trị của nó suốt một khoảng chừng thời hạn dài.[103] Người La Mã đã để ý quan tâm đến việc tạo ra những khu công trình xây dựng công cộng và những không khí thoáng đãng chung dành riêng cho toàn bộ mọi người dân như thể những khu chợ, đấu trường đài vòng, trường đua ngựa và những phòng tắm, điều này giúp nuôi dưỡng ý thức về “lối sống La Mã”.[104]

Xã hội La Mã cũng luôn có thể có nhiều khối mạng lưới hệ thống phân cấp xã hội chồng chéo mà những khái niệm tân tiến về “giai cấp” trong tiếng Anh hoàn toàn có thể không đại diện thay mặt thay mặt một cách đúng chuẩn cho nó.[105] Hai thập kỷ của những cuộc nội chiến mà từ này đã tương hỗ cho Augustus nổi lên và trở thành nhà cai trị duy nhất đã làm cho xã hội truyền thống cuội nguồn ở Rome rơi vào tình trạng hỗn loạn và dịch chuyển,[106] nhưng nó lại không ảnh thừa kế 1 cách trực tiếp tới sự phân loại giàu nghèo và quyền lực tối cao xã hội. Từ tầm nhìn của những tầng lớp dưới, nó đơn thuần và giản dị chỉ là thêm vào kim tự tháp xã hội một đỉnh chóp.[107] Những quan hệ thành viên như sự bảo trợ, tình bạn (Amicitia), mái ấm gia đình, hôn nhân gia đình đã tiếp tục ảnh hưởng đến những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt chính trị và cơ quan ban ngành thường trực như dưới thời Cộng hòa.[108] Tuy nhiên, vào triều đại của Nero, việc tìm thấy một cựu nô lệ lại giàu sang hơn một công dân tự do, hoặc một kỵ sĩ có nhiều quyền lực tối cao hơn một nguyên lão lại không phải là một điều không bình thường.[109]

Sự mập mờ đúng chuẩn hơn là yếu tố rườm rà của khối mạng lưới hệ thống phân cấp xã hội quá cứng nhắc dưới thời cộng hòa đã dẫn đến việc ngày càng tăng di động xã hội dưới thời đế quốc,[110][111] cả theo khunh hướng tăng trưởng và đi xuống, tới một mức độ vượt xa toàn bộ những xã hội cổ đại đã được ghi chép rõ ràng khác.[112] Phụ nữ, nô lệ được giải phóng, và nô lệ có thời cơ để đã có được và sử dụng ảnh hưởng theo những cách mà trước kia họ ít hoàn toàn có thể đạt được.[113] Đời sống xã hội trong đế quốc, nhất là riêng với những người dân dân có tiềm lực thành viên số lượng giới hạn, đã được thúc đẩy hơn thế nữa bởi thông qua sự tăng trưởng của những hiệp hội tự nguyện và hội anh em (collegia và sodalitates) được hình thành cho nhiều mục tiêu rất khác nhau: những hiệp hội nghề nghiệp và thương mại, những nhóm cựu chiến binh, những hội tương tế tôn giáo, những hội ăn uống và nhậu nhẹt,[114] những đoàn màn biểu diễn nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp,[115] và những hội mai táng.[116]

 

Một công dân của Ai Cập dưới thời La Mã (chân dung xác ướp Fayum)

Địa vị pháp lý

Bài rõ ràng: Địa vị trong khối mạng lưới hệ thống pháp lý La Mã và Quyền công dân La Mã

Theo luật gia Gaius, sự khác lạ hầu hết trong “luật pháp nhân” của người La Mã đó là toàn bộ mọi người sẽ là người tự do (Liberi) hoặc là nô lệ (servi).[117][118] Tư cách pháp lý của người tự do hơn thế nữa hoàn toàn có thể được xác lập bằng quyền công dân của tớ. Hầu hết người dân đều giữ những quyền hạn chế (ví như ius Latinum,”quyền của người Latin”), nhưng có quyền được bảo vệ về mặt pháp lý và những độc quyền không dành riêng cho những người dân không còn quyền công dân. Người tự do không sẽ là công dân nhưng khi sinh sống bên trong toàn thế giới La Mã thì giữ vị thế là peregrini, không phải người La Mã.[119] Năm 212 CN, bằng sắc lệnh được nghe biết với tên thường gọi là Constitutio Antoniniana, nhà vua Caracalla đã mở rộng quyền công dân cho toàn bộ những dân cư tự do của đế quốc. Chủ nghĩa quân bình hợp pháp này yên cầu một sự sửa đổi sâu rộng riêng với những pháp lý hiện hành vốn đã phân loại giữa công dân và những người dân không phải công dân.[120]

Phụ nữ

Bài rõ ràng: Phụ nữ ở La Mã cổ đại

Những người phụ nữ La Mã tự do sẽ là công dân từ thời nhà nước Cộng hoà cho tới thời Đế quốc, nhưng họ không còn quyền bỏ phiếu hay sở hữu chức vụ chính trị, hoặc phục vụ trong quân đội. Đứa trẻ sinh ra từ người mẹ có quyền công dân thì cũng tiếp tục đã có được điều này, thể hiện bằng phương pháp nói ex duobus civibus Romanis natos (“trẻ con sinh ra bởi hai công dân La Mã”).[n 9] Một người phụ nữ La Mã giữ tên họ của mái ấm gia đình mình (nomen) trong suốt cuộc sống. Con cái thường lấy theo tên của người cha, nhưng vào thời kì đế quốc, đôi lúc lại sử dụng một phần tên của người mẹ cho tên của tớ, hoặc thậm chí còn sử dụng nó để thay thế.[121]

 

 

Ảnh trái: Một bức tranh tường La Mã về một thiếu nữ tóc vàng hoe đang đọc một văn bản, Phong cách Pompeii thứ Tư (60–79 AD), Pompeii, Ý
Ảnh phải: Bức tượng đồng (thế kỷ 1 CN) của một người phụ nữ đang đọc sách, dựa theo bản gốc thời kỳ Hy Lạp hóa

Hình thái hôn nhân gia đình cổ xưa manus trong số đó người phụ nữ phải lệ thuộc vào uy quyền của người chồng đã được bãi bỏ một cách rộng tự do vào thời kì đế quốc, và một người phụ nữ đã lập mái ấm gia đình có quyền giữ lại quyền sở hữu với bất kỳ của hồi môn nào mà người ta sở hữu. Về mặt pháp lý, họ vẫn nằm dưới thẩm quyền pháp lý của người cha, bất kể là họ đã đi lấy chồng đi chăng nữa và chỉ lúc nào người cha qua đời, họ mới được tự do về mặt pháp lý.[122] Sự sắp xếp này là một trong những yếu tố về mức độ độc lập của phụ nữ La Mã được hưởng khi so sánh với những người dân phụ nữ của những nền văn hóa truyền thống cổ truyền cổ đại khác và cho tới tận thời kỳ tân tiến:[123][124] tuy nhiên họ phải vấn đáp cha mình về những yếu tố pháp lý, họ không biến thành ràng buộc bởi sự giám sát trực triếp của người cha trong đời sống hằng ngày,[125] và người chồng không còn quyền lực tối cao pháp lý riêng với họ.[126] Mặc dù riêng với những người dân chỉ kết hôn một lần duy nhất, sẽ là một niềm tự hào khi là “một đàn ông -một phụ nữ” (univira), có rất ít sự tẩy chay riêng với việc ly dị, hay là nhanh gọn tái hôn sau khi mất một người chồng do qua đời hoặc ly hôn.[127]

Người con gái có quyền thừa kế bình đẳng với những người con trai nếu người cha của tớ qua đời mà không để lại một di chúc.[128][129][130] Một người mẹ La Mã của quyền sở hữu tài sản và nhường lại nó khi thấy thích hợp, gồm có thiết lập những lao lý trong di chúc của tớ, điều này khiến họ có ảnh hưởng rất rộng với những người dân con trai của tớ trong cả những lúc những người dân con trai của tớ đã trưởng thành.[131]

Là một phần trong cải cách của Augustus nhằm mục đích Phục hồi lại đạo đức truyền thống cuội nguồn và trật tự xã hội, luật đạo đức đã nỗ lực để chỉnh đốn lại đạo đức của đàn ông và phụ nữ như thể một giải pháp để thúc đẩy “những giá trị mái ấm gia đình”. Dưới thời cộng hòa Tội ngoại tình là một chuyện mái ấm gia đình riêng tư, nó đã biết thành hình sự hóa[132] và được định nghĩa chung là một hành vi tình dục bất chính (stuprum) mà trình làng giữa một công dân nam và một phụ nữ có chồng, hoặc giữa một người phụ nữ có chồng với bất kể phái mạnh nào không phải là chồng của tớ.[n 10] Nhà nước đã khuyến khích việc sinh con: một người phụ nữ nếu sinh được 3 người con thì sẽ tiến hành ban tặng những huy chương mang tính chất chất tượng trưng và quyền tự do về mặt pháp lý to nhiều hơn (ius trium liberorum).

Bởi vì họ có tư cách pháp lý là công dân và mức độ tự do nhất định, phụ nữ hoàn toàn có thể sở hữu tài sản, ký kết những hợp đồng, và tham gia vào việc marketing thương mại,[133][134] gồm có vận tải lối đi bộ bằng tàu thủy, sản xuất, và cho vay vốn ngân hàng. Những bản khắc trên khắp đế quốc tôn vinh phụ nữ như thể người bảo trợ trong việc tài trợ cho những khu công trình xây dựng công cộng, đấy là tín hiệu đã cho toàn bộ chúng ta biết họ hoàn toàn có thể đã đã có được và tùy ý sử dụng sự giàu sang đáng kể này; ví như khu công trình xây dựng Khải hoàn môn của nhà Sergii được Salvia Postuma tài trợ, bà là thành viên của gia tộc được vinh danh này, và khu công trình xây dựng xây dựng lớn số 1 tại khu chợ ở Pompeii được Eumachia tài trợ, bà ta là một nữ tư tế của nữ thần Venus.[135]

Nô lệ và pháp lý

Bài rõ ràng: Chế độ Nô lệ ở La Mã cổ đại

Dưới triều đại của Augustus, có đến 35% người dân ở Ý là nô lệ,[136] điều này làm cho La Mã trở thành một trong năm “xã hội nô lệ” trong lịch sử, trong số đó những người dân nô lệ chiếm tối thiểu một phần năm dân số và đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường tài chính.[137] Chế độ nô lệ là một chính sách phức tạp không những chống đỡ cấu trúc xã hội truyền thống cuội nguồn của người La Mã mà còn đóng vai trò hữu ích trong nền kinh tế thị trường tài chính.[138] Trong môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên đô thị, nô lệ hoàn toàn có thể là những Chuyên Viên như thầy giáo, thầy thuốc, đầu nhà bếp, người giữ sổ sách, ngoài ra thì phần lớn những nô lệ đã qua huấn luyện hoặc không còn kỹ năng thì lao động ở trong những hộ mái ấm gia đình hoặc những công xưởng. Các ngành nông nghiệp và công nghiệp, ví như xay xát và khai thác mỏ, đều nhờ vào việc khai thác sức lao động của nô lệ. Bên ngoài đất Ý, nô lệ chiếm trung bình khoảng chừng từ 10 đến 20 Phần Trăm dân số, ở tỉnh Ai Cập thuộc La Mã thì lại thưa thớt nhưng triệu tập nhiều hơn nữa ở một số trong những vùng của Hy Lạp. Việc mở rộng quyền sở hữu đất canh tác và những ngành công nghiệp của người La Mã sẽ bị ảnh hưởng từ thực tiễn của chính sách nô lệ ở những tỉnh.[139][140] Mặc dù chính sách nô lệ thường được nhìn nhận là đang trong quy trình suy tàn vào thế kỷ thứ 3 và thứ 4, nó vẫn là một phần không thể thiếu của xã hội La Mã cho tới tận thế kỷ thứ 5. Chế độ nô lệ đã chấm hết từ từ vào thế kỷ thứ 6 và thứ 7 cùng với việc suy tàn của những TT đô thị ở phía Tây và sự tan rã của nền kinh tế thị trường tài chính đế quốc phức tạp mà đã tạo ra nhu yếu cho nó.[141]

 

Nô lệ giữ tấm bảng viết cho những người dân gia chủ (phù điêu tới từ một cỗ quan tài thể kỷ thứ 4)

Pháp luật liên quan đến chính sách nô lệ là “cực kỳ phức tạp”.[142] Theo luật La Mã, nô lệ sẽ là tài sản và không còn vị thế pháp lý. Họ hoàn toàn có thể phải chịu những hình thức nhục hình vốn không thường được vận dụng riêng với công dân, bóc lột tình dục, tra tấn, và hành quyết nô lệ mà không cần xét xử. Một nô lệ bị cưỡng bức thì không phải là một yếu tố quan trọng trong pháp lý bởi lẽ tội hiếp dâm chỉ hoàn toàn có thể bị tống giam nếu đó là người tự do; Người chủ nô có quyền khởi tố người cưỡng bức nô lệ của tớ vì đã làm thiệt hại tài sản theo Luật Aquilia[143][144] Nô lệ có hình thức hôn nhân gia đình không được pháp lý công nhận được gọi là conubium, nhưng đôi lúc hôn nhân gia đình của tớ được công nhận, và nếu cả hai được trả tự do thì họ hoàn toàn có thể kết hôn.[145] Sau những cuộc trận chiến tranh nô lệ dưới thời Cộng hòa, pháp lý dưới triều đại của Augustus và những người dân kế vị ông đã đã cho toàn bộ chúng ta biết một khunh hướng quan tâm đến việc trấn áp những mối rình rập đe dọa từ những cuộc khởi nghĩa thông qua việc hạn chế kích thước của những nhóm lao động, và việc săn lùng nô lệ bỏ trốn.[146]

Ban đầu, nô lệ sẽ tiến hành tóm gọn về từ quân đội bởi những đại lý bán sỉ, tiếp theo đó họ sẽ tiến hành đem bày bán công khai minh bạch tại những khu chợ hoặc thậm chí còn là những shop. Nô lệ bị giao bán tại những quầy bán hàng bị buộc phải đứng trong tình trạng khỏa thân hoàn toàn, và trên cổ từng người nô lệ đêu đeo một tấm thẻ phục vụ những thông tin về nguồn gốc, sức mạnh thể chất, tính cách, trí thông minh, giáo dục và những thông tin khác của tớ cho những người dân tiêu dùng. Thường thì người ta sẽ ưa chuộng những nô lệ khỏe mạnh, và ưu tiên nô lệ đàn ông hơn. Nô lệ trẻ con có mức giá thấp hơn nô lệ người lớn. Nô lệ hoàn toàn có thể được đem hoàn trả lại sau sáu tháng nếu như họ có những khuyết điểm không được biểu lộ ở quầy giao bán, hoặc nếu như họ làm cho những người dân chủ thua lỗ. Giao dịch nô lệ được giám sát bởi những quan chức tài chính La Mã được gọi là Quaestor (quan coi quốc khố).

Về mặt pháp lý, một nô lệ không thể sở hữu tài sản,[147] nhưng nếu một nô lệ quản trị và vận hành việc marketing thương mại, người này hoàn toàn có thể được trao cho một thông tin tài khoản thành viên hoặc quỹ (peculium) mà hoàn toàn có thể sử dụng như thể nó là của riêng mình. Các lao lý của thông tin tài khoản này rất khác nhau tùy thuộc vào mức độ tin tưởng và hợp tác giữa người chủ nô với nô lệ: một nô lệ với năng khiếu sở trường marketing thương mại hoàn toàn có thể được được cho phép để nhiều thời hạn cho việc tạo ra lợi nhuận, và hoàn toàn có thể được phép thừa kế peculium, người này còn quản trị và vận hành những nô lệ khác trong mái ấm gia đình của chủ nô.[148] Trong một hộ mái ấm gia đình hoặc nơi thao tác, một khối mạng lưới hệ thống cấp bậc Một trong những nô lệ hoàn toàn có thể tồn tại, với một nô lệ có đóng vai trò là ông chủ của nô lệ khác.[149]

Theo thời hạn, nô lệ đã dần dần nhận được sự bảo vệ của pháp lý, trong số đó họ có quyền nộp đơn khiếu nại chống lại người chủ của tớ. Một dự luật marketing thương mại hoàn toàn có thể chứa một lao lý quy định rằng những nô lệ không được phép sử dụng cho nạn mại dâm, tuy rằng gái mại dâm ở La Mã cổ đại thường là nô lệ.[150] Với việc bùng phát marketing thương mại nô lệ thái giám trong trong năm thời gian cuối thế kỷ 1 CN đã thúc đẩy luật đạo trong số đó cấm thiến một nô lệ trái với ý muốn của tớ “vì ham muốn hoặc quyền lợi.”[151][152] Hoàng đế Claudius đã tuyên bố rằng nếu một nô lệ bị gia chủ bỏ rơi, anh ta sẽ trở thành người tự do. Nero đã trao cho nô lệ quyền khiếu nại chống lại gia chủ của tớ tại một tòa án. Và dưới thời Antoninus Pius, một gia chủ giết một nô lệ mà không còn nguyên do chính đáng hoàn toàn có thể bị xét xử vì tội giết người. Từ giữa đến thời gian cuối thế kỷ thứ hai sau Công nguyên, việc nô lệ phàn nàn về sự việc đối xử tàn nhẫn hoặc không công minh của chủ sở hữu riêng với họ đã trở nên rất phổ cập. Vì hầu hết nô lệ La Mã hoàn toàn có thể thuận tiện và đơn thuần và giản dị trà trộn vào dân chúng nếu họ trốn thoát, những chủ sở hữu thường ngăn cản nô lệ bỏ trốn bằng phương pháp đặt xăm lên trán họ những dòng chữ như “Tôi là một kẻ trốn chạy!” hoặc “Đóng thuế” nếu nô lệ thuộc về của nhà nước La Mã. Vì nguyên do này, nô lệ thường đeo những tấm băng đô để che đi hình xăm của tớ khi trốn thoát.

Lễ hội Saturnalia, được tổ chức triển khai vào trong ngày 17 tháng 12 theo Lịch Julian, là một dịp khan hiếm mà người nô lệ hoàn toàn có thể trong thời điểm tạm thời được hưởng những quyền như người tự do. Vào dịp lễ này, nô lệ sẽ tiến hành thưởng thức một buổi tiệc thịnh soạn, được đánh bạc, thậm chí còn được quyền chỉ trích hoặc tỏ ra thiếu tôn trọng riêng với gia chủ mà không biến thành trừng phạt. Một số nguồn còn đề cập đến việc người chủ và nô lệ đã ăn tối cùng nhau, hay người chủ đã phục vụ bữa tiệc cho những nô lệ của tớ như một phương pháp để tôn vinh họ.

Chế độ nô lệ của La Mã không nhờ vào chủng tộc.[153][154] Nô lệ được đưa tới từ khắp những vùng đất ở châu Âu và Địa Trung Hải, gồm có Gaul, Hispania, Đức, Britannia, khu vực Balkan, Hy Lạp… Nói chung, nô lệ ở Ý là những người dân Ý bản xứ,[155] cùng với nô lệ ngoại quốc sinh ra ở bên phía ngoài đất Ý chiếm thiểu số (gồm có cả nô lệ và nô lệ được trả tự do) ước tính khoảng chừng 5% về tổng số ở kinh đô vào quy trình đỉnh điểm của nó, đấy là nơi mà số lượng của tớ là lớn số 1. Những người tới từ bên phía ngoài đất Ý hầu hết là người gốc Hy Lạp, trong lúc người Do Thái chưa bao giờ được đồng hóa hoàn toàn vào xã hội La Mã. Những nô lệ này (nhất là người quốc tế) có tỷ suất tử vong cao hơn và tỷ suất sinh thấp hơn những nô lệ bản địa, và thậm chí còn đôi lúc họ dễ bị trục xuất hàng loạt.[156] Tuổi đời trung bình được ghi lại vào thời gian qua đời của nô lệ ở Rome là cực kỳ thấp: 17 tuổi rưỡi (17.2 cho nam; 17.9 cho nữ).[157]

Trong quy trình bành trướng dưới thời Cộng hòa khi chính sách nô lệ đã trở nên phổ cập, tù nhân trận chiến tranh là một nguồn phục vụ nô lệ chính và cuộc chinh phục Hy Lạp đã đem về Rome thêm một số trong những nô lệ có tay nghề cao và cả nô lệ có tri thức. Nô lệ cũng khá được marketing thương mại trong những khu chợ, và đôi lúc được bán bởi những tên cướp biển. Trẻ sơ sinh bị bỏ rơi và việc tự bán mình làm nô lệ của những người dân nghèo là những nguồn khác.[158] trái lại, Vernae, là những nô lệ “cây nhà lá vườn” được sinh ra từ những nữ nộ lệ trong những hộ mái ấm gia đình ở thành thị hoặc trong một điền trang đồng quê hoặc nông trại. Mặc dù họ không còn tư cách pháp lý đặc biệt quan trọng, nếu như người chủ ngược đãi hoặc không nuôi nấng vernae của tớ thì sẽ phải đương đầu với việc chê bai của xã hội, chính bới họ sẽ là một phần trong familia của người này, hộ mái ấm gia đình, và trong một số trong những trường hợp hoàn toàn có thể thực sự là con cháu của những đàn ông tự do trong mái ấm gia đình.[159][160]

Những nô lệ có tay nghề cao hoặc tri thức hoàn toàn có thể tích lũy được một peculium đủ lớn để tóm gọn về sự việc tự do của tớ, hoặc được chủ nô giải phóng. Việc giải phóng nô lệ đã trở nên đủ thường xuyên tới mức vào năm 2 trước Công nguyên một luật đạo (Lex Fufia Caninia) đã được phát hành trong số đó số lượng giới hạn số lượng nô lệ mà một chủ nô được được cho phép giải phóng trong di chúc của tớ.[161]

Nô lệ được giải phóng

 

Bình đựng di cốt hỏa táng của nô lệ được giải phóng Tiberius Claudius Chryseros và hai phái nữ, hoàn toàn có thể là vợ và con gái của ông ta.

Rome khác với những thành bang Hy Lạp ở đoạn được cho phép những người dân nô lệ được giải phóng trở thành công xuất sắc dân. Sau khi được giải phóng, một nô lệ đã từng thuộc về một công dân La Mã được hưởng quyền tự do từ người chủ sở hữu và cả quyền tự do chính trị thực sự (Libertas), trong số đó có cả quyền bầu cử.[162] Một nô lệ đã có được quyền Libertas thì được gọi là một libertus (“người được giải phóng”, Liberta riêng với nữ) trong quan hệ với chủ cũ của tớ, người chủ cũ sẽ trở thành người bảo trợ của tớ (Patronus): hai bên tiếp tục có những trách nhiệm và trách nhiệm thông thường và hợp pháp với nhau. Những người nô lệ được giải phóng còn được xếp vào một trong những tầng lớp xã hội, nói chung gọi là libertini, tuy nhiên những nhà văn tiếp theo đó sử dụng thuật ngữ libertus và libertinus.[163][164]

Một libertinus không còn quyền sở hữu những chức vụ công hoặc là giáo sĩ tối cao của nhà nước, nhưng người này hoàn toàn có thể đóng một vai trò của một giáo sĩ trong tôn giáo thờ cúng nhà vua. Ông ta cũng không thể kết hôn với một người phụ nữ từ một mái ấm gia đình thuộc tầng lớp nguyên lão, cũng như bản thân ông ta không được phép đứng vào hàng ngũ nguyên lão, nhưng vào thời kì đầu của đế quốc, những nô lệ được giải phóng đã giữ vị trí chủ chốt trong cỗ máy quan liêu của chính phủ nước nhà nhiều tới mức Hadrianus đã phải hạn chế sự tham gia của tớ bằng pháp lý.[165] Bất kỳ đứa trẻ nào được một nô lệ được giải phóng sinh ra thì đều là người tự do, với khá đầy đủ đủ những quyền công dân.

Sự thăng tiến thành công xuất sắc của những nô lệ được giải phóng—thông qua ảnh hưởng chính trị trong việc phụng sự đế quốc hoặc thông qua sự giàu sang—là một đặc trưng của xã hội đế quốc thời kỳ đầu. Sự thành công xuất sắc của một nhóm những nô lệ được giải phóng xuất sắc này đã được xác nhận bằng những bản khắc trên khắp đế quốc, và bởi việc sở hữu một số trong những ngôi nhà xa hoa nhất tại Pompeii, ví như ngôi nhà đất của mái ấm gia đình Vettii. Tuy nhiên, những người dân này cũng thường bị giới quý tộc khinh miệt và gán cho biệt danh “Nouveau riche” (những người dân giàu sang thô tục).

Việc giải phóng nô lệ thường được tổ chức triển khai trong một buổi lễ công khai minh bạch, được thực thi trước sự việc tận mắt tận mắt chứng kiến của một số trong những quan chức nhà nước. Chủ sở hữu sẽ chạm vào đầu người nô lệ bằng một chiếc gậy và tuyên bố rằng anh (cô) ta được tự do. Tuy vậy những nghi thức đơn thuần và giản dị hơn đôi lúc được sử dụng, ví như chủ sở hữu tuyên bố trả tự do cho một nô lệ trước mặt bạn bè và mái ấm gia đình, hoặc chỉ là một lời tuyên bố trong bữa tối mái ấm gia đình. Một chiếc mũ phớt được gọi là Pileus sẽ tiến hành trao cho những nô lệ mới được giải phóng này.

Hệ thống đẳng cấp và sang trọng

Xem thêm: Viện nguyên lão của đế quốc La Mã, Tầng lớp Kỵ sĩ, và Curiales

Từ La tinh Ordo (số nhiều ordines) đề cập đến một sự phân biệt xã hội, nó được dịch sang tiếng Anh với nhiều nghĩa rất khác nhau là “giai cấp, tầng lớp, đẳng cấp và sang trọng”, nhưng không còn cái nào trong số đó là đúng chuẩn. Một trong những mục tiêu của việc khảo sát dân số La Mã đó là xác lập một thành viên thuộc về Ordo nào. Hai ordines cao nhất ở Rome là tầng lớp nguyên lão và kỵ sĩ. Bên ngoài Rome, decurion, hay còn được gọi là curiales (tiếng Hy Lạp:bouleutai), là Ordo thống trị cao nhất của mỗi một thành phố riêng lẻ.

 

Mảnh vỡ của một chiếc quách mô tả Gordianus III và những nguyên lão (thế kỷ 3)

Viện nguyên lão của Đế quốc La Mã là một tổ chức triển khai chính trị đã tồn tại từ khi nền văn minh La Mã cổ đại Ra đời. Viện nguyên lão đã sở hữu vai trò quan trọng trong đời sống chính trị thời kỳ Cộng hòa. Sau khi Cộng hòa La Mã sụp đổ, cán cân quyền lực tối cao theo hiến pháp đã chuyển từ ” Viện nguyên lão La Mã ” sang “Hoàng đế La Mã”. Kể từ thời nhà vua thứ nhất là Augustus, Hoàng đế và Viện nguyên lão về danh nghĩa là hai nhánh chính phủ nước nhà đồng đẳng. Tuy nhiên, trên thực tiễn, quyền lực tối cao thực sự của Viện nguyên lão là không đáng kể, vì Hoàng đế sở hữu quyền lực tối cao thực sự. Do đó, tư cách thành viên trong Viện nguyên lão chỉ từ là ước muốn sở hữu bởi những thành viên muốn tìm kiếm uy tín và vị thế trong xã hội, thay vì tìm kiếm quyền lực tối cao thực tiễn. Trong triều đại của những Hoàng đế thứ nhất, những quyền lập pháp, tư pháp và bầu cử đều được chuyển từ “Hội đồng thường dân ” sang Viện nguyên lão. Tuy nhiên, do sự trấn áp mà Hoàng đế sở hữu riêng với Viện nguyên lão là tuyệt đối, Viện nguyên lão đang trở thành một công cụ để Hoàng đế thực thi những quyền lực tối cao của tớ.

“Nguyên lão”, bản thân nó không phải là một chức vụ được bầu chọn ở La Mã cổ đại, mỗi một thành viên được trao vào Viện nguyên lão sau khi ông ta đã được bầu và giữ chức vụ là một thẩm phám hành pháp tối thiểu một nhiệm kì. Một nguyên lão cũng phải phục vụ một yêu cầu về tài sản tối thiểu là một trong triệu sestertii, vốn được xác lập bởi những cuộc khảo sát dân số.[166][167] Nero đã ban tặng nhiều tiền bạc cho một số trong những nguyên lão từ những dòng họ lâu lăm nhưng nay họ đã trở nên quá nghèo khổ để hoàn toàn có thể đủ Đk. Không phải toàn bộ những người dân dân có đủ Đk Ordo senatorius đều được lựa chọn vào một trong những vị trí trong Viện nguyên lão, họ được yêu cầu phải có nơi cư trú hợp pháp tại Rome. Hoàng đế thường tương hỗ update những vị trí còn khuyết trong hội đồng 600 thành viên bằng phương pháp chỉ định..[168][169] Con trai của một nguyên lão thuộc Ordo senatorius cũng phải hội tụ đủ Đk riêng của tớ thì cũng mới được đồng ý vào Viện Nguyên Lão. Một nguyên lão hoàn toàn có thể bị mất ghế nếu ông ta vi phạm tiêu chuẩn đạo đức: ví như ông ta bị cấm kết hôn với một phụ nữ được trả tự do hoặc chiến đấu trong đấu trường[170].

Dưới triều đại của Nero, những nguyên lão hầu hết vẫn từ Rome và những vùng đất khác của Ý cùng với một số trong những tới từ bán hòn đảo Iberia và miền nam nước Pháp; Những người tới từ những tỉnh nói tiếng Hy lạp ở phía Đông khởi đầu được thêm vào dưới thời Vespasianus [171] Vị nguyên lão thứ nhất tới từ tỉnh Cappadocia phía đông đã được thừa nhận dưới triều đại Marcus Aurelius.[172] Dưới thời triều đại Severus (193–235), những nguyên lão người Ý chỉ chiếm khoảng chừng chưa tới một nửa Viện nguyên lão.[173] Vào thế kỷ thứ 3 CN, nơi ở cố định và thắt chặt tại Rome đang không hề là một điều thiết yếu nữa, và những bản khắc xác nhận rằng những vị nguyên lão đã hoạt động và sinh hoạt giải trí chính trị và tỏ ra hào phóng ở quê nhà đất của tớ (patria).[170]

Các nguyên lão đã có một vầng hào quang uy tín và là tầng lớp thống trị truyền thống cuội nguồn của những người dân nổi lên thông qua honorum cursus, con phố của yếu tố nghiệp chính trị, nhưng tầng lớp kỵ sĩ của đế quốc lại thường sở hữu sự giàu sang và nhiều quyền lực tối cao chính trị hơn. Thành viên của tầng lớp kỵ sĩ được vị trí căn cứ vào tài sản, vào những ngày đầu của Rome, equites hay kỵ sĩ đã được phân biệt bởi việc họ hoàn toàn có thể tham gia lực lượng kỵ binh trong quân đội (những “kỵ binh của nhân dân”), nhưng vào thời đế quốc, việc tham gia kỵ binh đã được tách riêng[n 11] Một người sẽ là một kỵ sĩ nếu như ông ta có mức giá trị tài sản là 400.000 sesterces và ba thế hệ trong mái ấm gia đình sinh ra là người tự do thì mới đủ Đk.[174] Cuộc khảo sát dân số vào năm 28 trước Công nguyên đã đã cho toàn bộ chúng ta biết có một số trong những lượng lớn những người dân đủ Đk, và trong năm 14 CN, một ngàn kỵ sĩ đã được ghi nhận chỉ riêng tại Cadiz và Padua.[n 12][175] Tầng lớp kị sĩ còn nổi lên thông qua con phố binh nghiệp (tres militiae) để sở hữu những chức vụ quan trọng như Thái thú và Kiểm sát trưởng trong cơ quan ban ngành thường trực đế quốc.[176][177]

Sự nổi lên của những nguyên lão và kỵ sĩ tới từ những tỉnh là một khía cạnh của dịch chuyển xã hội trong ba thế kỷ đầu của đế quốc.[178] Tầng lớp quý tộc La Mã nhờ vào sự đối đầu đối đầu và rất khác với tầng lớp quý tộc châu Âu sau này, một mái ấm gia đình La Mã không thể duy trì vị thế của nó chỉ đơn thuần thông qua thừa kế hoặc đã có được quyền sở hữu đất đai.[179][180] Được đứng vào những ordines cao hơn mang lại sự ưu đãi và độc quyền, nhưng nó cũng đi kèm theo với một số trong những trách nhiệm. Vào thời cổ đại, mỗi một thành phố đều phải trông đợi vào sự tài trợ tới từ những công dân có ảnh hưởng của nó cho những khu công trình xây dựng công cộng, những sự kiện, và những buổi lễ (munera), thay vì là từ thuế mà vốn hầu hết dùng cho quân đội. Để duy trì vị thế thì yên cầu từng người đều phải có những khoản tiêu pha thành viên lớn.[181] Những Decurion đã trở nên quan trọng riêng với hoạt động và sinh hoạt giải trí của những thành phố tới mức vào quy trình cuối của đế quốc, khi mà những thành viên của Hội đồng thành phố ngày càng trở nên ít dần, những người dân đã đứng vào Viện nguyên lão lại được cơ quan ban ngành thường trực TW khuyến khích từ bỏ vị trí của tớ và trở về quê nhà, trong một nỗ lực để duy trì những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt dân sự.[182]

Vào quy trình cuối của đế quốc, những dignitas (“giá trị, sự kính trọng”) đi kèm theo với hàng ngũ nguyên lão và kỵ sĩ còn được tôn vinh hơn thế nữa bằng những tước hiệu như thể vir illustris, “người nổi tiếng”.[183] Danh xưng clarissimus (tiếng Hy Lạp lamprotatos) được sử dụng để chỉ rõ dignitas của một nguyên lão nào đó và mái ấm gia đình của tớ gồm có cả phụ nữ.[184] “Các thứ hạng” của vị thế kỵ sĩ đã ngày càng tăng nhanh. Những kỵ sĩ phục vụ đế quốc được xếp hạng theo mức lương (sexagenarius, 60,000 sesterce mỗi năm; centenarius, 100,000; ducenarius, 200,000). Tước hiệu eminentissimus, “xuất sắc nhất” (tiếng Hy Lạp exochôtatos) được dành riêng cho những kỵ sĩ đã từng là Pháp quan thái thú.

Sự bất bình đẳng

 

Một con báo tiến công một người bị phán quyết tại đấu trường (tranh khảm thế kỷ 3 từ Tunisia)

Khi mà nguyên tắc về sự việc bình đẳng của những công dân trước pháp lý thời cộng hòa bị lu mờ dần, những độc quyền mang tính chất chất hình tượng và xã hội của tầng lớp thượng lưu dẫn sự phân cấp một cách không chính thức ở bên trong xã hội La Mã thành hai tầng lớp đó là những người dân sở hữu quyền cao chức trọng (honestiores) và những người dân thuộc tầng lớp thấp kém (humiliores). Nói chung, honestiores là những thành viên của ba “giai cấp” trên, cùng với một số trong những sĩ quan quân đội.[185][186] Việc cấp quyền công dân cho toàn bộ dân cư vào năm 212 dường như đã thúc đẩy sự đối đầu đối đầu Một trong những tầng lớp thượng lưu vốn có vị thế cao hơn nhiều những công dân khác, điều này đã được xác lập nhất là trong khối mạng lưới hệ thống tư pháp [186][187][188] Việc phán quyết tùy từng sự nhìn nhận của vị viên chức chủ tọa riêng với “giá trị” tương xứng (dignitas) của bị cáo: một honestior hoàn toàn có thể trả một khoản phạt khi bị kết tội riêng với một tội mà hoàn toàn có thể sẽ là một trận đòn roi dành riêng cho một humilior.[186]

Dưới thời cộng hoà, những người dân tự do hiếm khi phải nhận án tử hình trong cả trong trường hợp một vụ án ở kinh đô,[189][190] nó hoàn toàn có thể trình làng nhanh và tương đối ít đau đớn riêng với những công dân sẽ là “đáng kính trọng hơn” của đế quốc, trong lúc những người dân bị xem là thấp kém hơn hoàn toàn có thể phải trải qua nhiều kiểu tra tấn và đón nhận một chiếc chết từ từ mà trước kia vốn dành riêng cho nô lệ, ví như thể đóng đinh và xử tử bằng động vật hoang dã in như thể một cảnh tượng trong đấu trường.[191] Trong quy trình đầu thời kỳ đế quốc, những người dân đã cải sang đạo Thiên Chúa hoàn toàn có thể bị mất vị thế là honestiores của tớ, nhất là nếu họ từ chối thực thi những khía cạnh tôn giáo trong trách nhiệm và trách nhiệm công dân của tớ, và do vậy họ trở thành đối tượng người dùng bị trừng phạt mà tạo ra tiền đề cho việc tử vì đạo.[186][192]

Bài rõ ràng: Hiến pháp của đế quốc La Mã

 

Bức tượng phực dựng miêu tả Augustus là Jove, ông đang sở hữu một quyền trượng và một quả cầu (nửa thời điểm đầu thế kỷ 1 CN).[193]

Ba trụ cột quan trọng của cơ quan ban ngành thường trực đế quốc La Mã đó là cơ quan ban ngành thường trực TW, quân đội, và cơ quan ban ngành thường trực địa phương.[194] Quân đội thiết lập sự trấn áp riêng với những vùng đất thông qua trận chiến tranh, nhưng sau khi một thành phố hoặc một dân tộc bản địa đã chịu khuất phục, thì quân đội lại đảm nhiệm trách nhiệm giữ gìn trật tự: bảo vệ những công dân La Mã (sau năm 212 CN, là với toàn bộ dân cư tự do của Đế quốc), những vùng đất nông nghiệp mà nuôi sống họ, và khu vực tôn giáo [195] Việc hợp tác với tầng lớp quý tộc đầy quyền lực tối cao ở những địa phương là yếu tố thiết yếu để duy trì trật tự, tích lũy thông tin, và tăng thêm thu nhập cho ngân khố. Người La Mã thường tiến hành tận dụng tình trạng chia rẽ chính trị nội bộ bằng phương pháp ủng hộ một trong hai phe: theo như quan điểm của Plutarch “đó là yếu tố bất hòa Một trong những phe phái trong những thành phố mà dẫn đến việc mất quyền tự quản trị và vận hành”.[196][197][198]

Các hiệp hội chứng tỏ lấy được lòng trung thành với chủ với Rome sẽ giữ lại được lại được những luật lệ riêng, và đồng thời hoàn toàn có thể thu thuế tại địa phương của tớ, và trong trường hợp đặc biệt quan trọng sẽ tiến hành miễn thuế La Mã. Đặc quyền pháp lý và sự độc lập một cách tương đối là một động lực để tiếp tục giữ được vị thế tốt riêng với Rome.[199] Sự quản trị và vận hành của La Mã như vậy đã biết thành hạn chế, nhưng điều nó lại tỏ ra hiệu suất cao trong việc sử dụng những nguồn lực có sẵn cho nó.[200]

Chính quyền TW

Xem thêm: Hoàng đế La Mã và Viện nguyên lão

Quyền hạn của một vị nhà vua (quyền lực tối cao tuyệt đối của ông) tồn tại tối thiểu là trong lý thuyết, gồm có “quyền quan bảo dân” (potestas tribunicia) và “quyền quan trấn thủ của Hoàng đế” (Imperium proconsulare).[201] Trên lý thuyết, quyền hạn của quan bảo dân (tương tự như Quan bảo dân của người dân dã của nền cộng hòa cũ) làm cho bản thân mình nhà vua và chức vụ của ông trở thành bất khả xâm phạm, và đem lại cho nhà vua quyền lực tối cao riêng với cơ quan ban ngành thường trực dân sự của Roma, gồm có cả quyền lực tối cao để chủ trì và trấn áp viện nguyên lão[202].

Quyền hạn của quan trấn thủ (tương tự như của những thống đốc quân sự chiến lược, hoặc quan trấn thủ, dưới thời nền Cộng hòa cũ) đã đem lại cho ông quyền lực tối cao riêng với toàn bộ quân đội La Mã. Ông cũng khá được giao những quyền hạn, mà dưới thời Cộng hòa, đã được dành riêng cho viện nguyên lão và những hội đồng, gồm có cả quyền tuyên bố trận chiến tranh, phê chuẩn những hiệp ước quốc tế, và đàm phán với những nhà lãnh đạo ngoại quốc[203].

 

Antoninus Pius (cai trị từ thời điểm năm 138–161), mặc một chiếc toga (Hermitage Museum)

Hoàng đế cũng luôn có thể có thẩm quyền để thực thi một loạt những việc làm đã được thực thi bởi những kiểm duyệt viên, gồm có cả quyền hạn trấn áp những thành viên của viện nguyên lão[204] Ngoài ra, nhà vua còn trấn áp cả tôn giáo, vì từ khi là nhà vua, ông cũng luôn luôn đảm nhiệm chức Pontifex Maximus (Đại Tư tế) và là thành viên của mỗi nhóm trong bốn nhóm thầy tế lớn.[203]. Trong khi những tước hiệu này đã được định rõ vào thời kì đầu của quy trình đế quốc, ở đầu cuối chúng cũng trở nên mất đi, và quyền lực tối cao của nhà vua dần ít tính lập hiến và mang nhiều tính quân chủ hơn.[205]

Trên thực tiễn, quyền hạn của một vị nhà vua và quyền lực tối cao của ông được nhờ vào sự ủng hộ chính tới từ quân đội. Được trả lương bởi ngân khố hoàng gia, những lính lê dương này đã và đang thề một lời thề quân sự chiến lược thường niên để tỏ lòng trung thành với chủ riêng với ông, được gọi là Sacramentum.[206]

Sau khi một vị nhà vua qua đời, trên lý thuyết, viện nguyên lão được quyền lựa chọn vị nhà vua mới, nhưng hầu hết những nhà vua đều đã chọn người kế vị riêng của tớ, thường là một thành viên trong mái ấm gia đình. Vị Hoàng đế mới phải nhanh gọn tìm kiếm một sự thừa nhận cho vị thế mới của ông ta và để ổn định toàn cảnh chính trị. Không có vị nhà vua hoàn toàn có thể kỳ vọng sống sót, ít ra là trị vì, mà không còn lòng trung nghĩa của đội Cận vệ của Hoàng đế La Mã và những quân đoàn. Để bảo vệ lòng trung thành với chủ của tớ, nhà vua thường ban cho họ donativum, một khoản tiền thưởng.

Quân đội

 

Đế quốc La Mã dưới thời Hadrian (cai trị từ thời điểm năm 117–138) đã cho toàn bộ chúng ta biết vị trí của những quân đoàn La Mã được sắp xếp vào năm 125CN

Các binh sĩ của quân đội đế quốc La Mã đều là những quân nhân chuyên nghiệp và họ tình nguyện tham gia phục vụ 25 năm trong quân ngũ. Nhiệm vụ chính của quân đội La Mã vào đầu thời kì đế quốc đầu đó là bảo vệ nền Tỉnh Thái bình La Mã (Pax Romana).[207] Ba bộ phận chính của quân đội đó là:

• Các cty đồn trú tại Rome, trong số đó gồm có cả lực lượng vệ binh hoàng gia và vigile, những người dân dân có vai trò như thể công an và nhân viên cấp dưới cứu hỏa;
• Quân đội ở những tỉnh, gồm có cả những quân đoàn La Mã và những đạo quân trợ chiến được phục vụ bởi những tỉnh (auxilia);
• Hải quân.

Trong và sau cuộc nội chiến, Octavianus giảm số lượng to lớn của những Binh đoàn Lê dương La Mã (gồm hơn 60 Binh đoàn)[208] xuống còn 28 Binh đoàn – một số trong những lượng dễ đồng ý và trấn áp hơn nhiều.[208] Một số Binh đoàn bị ngờ vực về sự việc trung thành với chủ chỉ đơn thuần và giản dị là bị sa thải. Các Binh đoàn khác được hợp nhất – thực sự này được gợi nên qua biệt hiệu Gemina (Anh em tuy nhiên sinh).[208]

Năm 9, những bộ tộc German tận diệt ba Binh đoàn La Mã trong trận rừng Teutoburg. Thảm họa này giảm số lượng những Binh đoàn xuống còn 25. Sau này, tổng số những Binh đoàn sẽ lại được tăng thêm và trong vòng 300 năm tiếp theo, La Mã luôn luôn có chừng xấp xỉ 30 Binh đoàn.[209]

Augustus cũng xây dựng đội Cận vệ của Hoàng đế La Mã (Praetoriani): chín cohorts có vẻ như thể để gìn giữ nền hòa bình chung và đóng quân tại Ý. Được trả lương hậu hĩnh hơn những Binh đoàn, những Cận vệ cũng phục vụ thời hạn ngắn hơn; thay vì phục vụ theo thời hạn tiêu chuẩn của những Binh đoàn là 25 năm, họ về phép sau 16 năm tại nhiệm.[210]

Tuy quân trợ chiến (tiếng Latinh: auxilia = những tương hỗ) không nổi danh những Binh đoàn, họ có vai trò không nhỏ. Khác với những Binh đoàn, quân trợ chiến được tuyển mộ từ người không còn quyền công dân. Được tổ chức triển khai trong những cty nhỏ hơn gồm toàn là lính cohort, họ được trả thù lao thấp hơn những Binh đoàn, và sau 25 năm phục vụ trong quân đội, họ cùng những con mình được trao quyền công dân La Mã. Theo Tacitus[211] quân trợ chiến cũng luôn có thể có số lượng xấp xỉ bằng những Binh đoàn. Từ thời gian lúc đó La Mã có 25 Binh đoàn với mức chừng 5.000 lính, ta suy ra quân trợ chiến cũng luôn có thể có chừng khoảng chừng 125.000 binh sĩ, vậy là có xấp xỉ 250 trung đoàn trợ chiến.[212]

Lực lượng Hải quân La Mã (tiếng Latinh: Classis, dịch sát nghĩa. “hạm đội”) không riêng gì có tương hỗ trong việc tiếp tế và vận tải lối đi bộ của những Binh đoàn, nhưng cũng góp thêm phần bảo vệ biên thùy ở những dòng sông Rhine và Donau. Một trách nhiệm của tớ là bảo vệ những con phố marketing thương mại rất quan trọng trên biển khơi chống lại mối rình rập đe dọa của cướp biển. Do đó, họ tuần tra khắp biển Địa Trung Hải, một phần của Bắc Đại Tây Dương (những bờ biển của Hispania, Gallia, và Britannia), và cũng hiện hữu trên Biển Đen. Song, người La Mã vẫn coi Lục quân là một nhánh cao cấp và vinh hiển hơn.[213]

Chính quyền tỉnh

Bài rõ ràng: Tỉnh của La Mã

 

Pula Arena tại Croatia là một trong những kỹ trường tranh đua hình tròn trụ La Mã lớn số 1 và còn nguyên vẹn nhất.

Quá trình để một vùng lãnh thổ bị sáp nhập trở thành một tỉnh đều phải trải qua ba bước: làm một sổ ghi list những thành phố, tiến hành một cuộc tổng khảo sát dân số, và vẽ map[214] Hơn nữa những hồ sơ tàng trữ của cơ quan ban ngành thường trực còn gồm có ngày sinh và qua đời, thanh toán giao dịch thanh toán bất động sản, thuế và những biên bản pháp lý[215] Trong thế kỷ 1 và 2, cơ quan ban ngành thường trực TW đã phái khoảng chừng 160 quan chức mỗi năm để cai trị những vùng đất bên phía ngoài Ý [11] Trong số những quan chức có những “thống đốc La Mã”, Theo phong cách gọi là tiếng Anh: hoặc thẩm phán được bầu tại Rome, những người dân mang tên trong viện nguyên lão và nhân dân La Mã, cai trị những tỉnh trực thuộc viện nguyên lão;. hoặc thống đốc, thường thuộc tầng lớp kị sĩ, những người dân sở hữu quyền tuyệt đối của tớ thay mặt cho nhà vua ở những tỉnh không nằm dưới sự trấn áp của viện nguyên lão, nhất là tỉnh Ai Cập thuộc La Mã[216] Một thống đốc phải làm cho bản thân mình ông ta trở nên thân thiện với những người dân mà ông ta quản trị và vận hành. Tuy nhiên, cỗ máy giúp việc của ông ta lại rất nhỏ: những cấp dưới chính thức của ông ta (apparitores), gồm có những vệ sĩ, sứ truyền lệnh, sứ giả, những người dân chép bản thảo, và cận vệ; Các Legate, cả dân sự và quân sự chiến lược, thường là những người dân thuộc tầng lớp kị sĩ và bạn bè, đang trong độ tuổi và có kinh nghiệm tay nghề, hộ tống ông ta nhưng không chính thức[217].

Các quan chức khác được chỉ định đó là những giám sát tài chính của cơ quan ban ngành thường trực.[11] Việc tách riêng trách nhiệm tài chính khỏi luật pháp và cơ quan ban ngành thường trực là một cải cách ở thời kì đế quốc. Những kiểm sát trưởng thuộc tầng lớp kị sĩ mà ban đầu có quyền lực tối cao “ngoài vòng pháp lý và ngoài hiến pháp,” đã quản trị và vận hành cả tài sản của nhà nước và một lượng lớn tài sản thành viên của nhà vua (res Privata).[217]

Luật La Mã

Bài rõ ràng: Luật La Mã

Tòa án La Mã sở hữu quyền xét xử thứ nhất riêng với những trường hợp liên quan đến công dân La Mã khắp đế quốc, nhưng lại sở hữu quá ít những công chức tư pháp để hoàn toàn có thể áp đặt luật La Mã thống nhất ở những tỉnh. Hầu hết những vùng của miền đông của đế quốc đã có những bộ luật và những thủ tục pháp lý chính thức.[218] Nói chung, chủ trương của La Mã là tôn trọng mos regionis (“truyền thống cuội nguồn vùng” hay “luật pháp của địa phương”) và coi luật pháp địa phương như thể một nguồn tiền lệ pháp lý và ổn định xã hội [219] Sự thích hợp giữa luật La Mã và luật địa phương được cho là phản ánh một ius gentium cơ bản, “luật của những vương quốc” hay luật quốc tế sẽ là phổ cập và nhất quán giữa toàn bộ những hiệp hội con người[220]. Nếu một bộ luật tỉnh riêng không liên quan gì đến nhau xích míc với luật La Mã hoặc luật pháp theo tục lệ, những quan tòa La Mã sẽ nghe kháng nghị, và nhà vua sở hữu thẩm quyền ở đầu cuối để quyết định hành động.[221]

Ở phía Tây, pháp lý đã được thi hành nhờ vào cơ sở địa phương hóa cao độ hay nền tảng bộ lạc, và quyền sở hữu tư nhân hoàn toàn có thể là một sự mới lạ của thời đại La Mã, nhất là trong số những bộ tộc người Celt. Luật La Mã tạo Đk cho việc cho một tầng lớp thân La Mã hoàn toàn có thể đạt được sự giàu sang một cách thuận tiện thông qua việc đã có được độc quyền mới của tớ là công dân.[222] Sự mở rộng quyền công dân cho toàn bộ những dân cư tự do của đế quốc vào năm 212 đã được vận dụng thống nhất trong pháp lý La Mã, thay thế những bộ luật địa phương vốn vận dụng cho những người dân không phải là công dân. Những nỗ lực của Diocletianus nhằm mục đích để ổn định đế quốc sau khi kết thúc cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ của thế kỷ thứ ba gồm có việc biên soạn hai bộ luật quan trọng trong vòng bốn năm đó là Codex Gregorianus và Codex Hermogenianus, để hướng dẫn việc quản trị và vận hành những tỉnh theo những tiêu chuẩn pháp lý thích hợp.[223]

Thuế

Việc thu thuế vào thời đế quốc lên tới khoảng chừng 5 Phần Trăm tổng sản lượng.[224] Tỷ lệ thuế điển hình riêng với mỗi thành viên xấp xỉ trong mức chừng từ 2-5 Phần Trăm [225] Những luật lệ về thuế lại tạo ra sự “lúng túng” trong khối mạng lưới hệ thống phức tạp của nhiều chủng loại thuế trực tiếp và gián tiếp, một số trong những được thu bằng tiền mặt và một số trong những bằng hiện vật. Các loại thuế hoàn toàn có thể được rõ ràng cho một tỉnh, hoặc riêng với nhiều chủng loại tài sản như: thủy sản, ruộng muối;. chúng hoàn toàn có thể có kết quả trong thuở nào gian hạn chế [226] Việc thu thuế đã được chứng tỏ là yếu tố thiết yếu để hoàn toàn có thể duy trì quân đội,[227] và người nộp thuế đôi lúc hoàn toàn có thể nhận được một khoản hoàn trả nếu quân đội cướp được một lượng chiến lợi phẩm dư thừa.[228] Thuế bằng hiện vật đã được đồng ý từ những khu vực ít lưu hành tiền tệ, nhất là riêng với những người dân hoàn toàn có thể phục vụ lương thực, hàng hoá đến những doanh trại quân đội.[229]

 

Hiện thân của Nile và những người dân con, trong Đền thờSerapeum Serapis và Isis tại Roma (thế kỷ 1 CN)

Các thu nhập chính của việc thuế trực tiếp là những thành viên, những người dân nộp thuế khoán và một khoản thuế riêng với đất đai của tớ, hoàn toàn có thể hiểu như thể một khoản thuế riêng với sản lượng của nó hoặc khả năng sản xuất [225] Những khoản tương hỗ update hoàn toàn có thể được nộp bởi những người dân hội tụ đủ Đk miễn trừ nhất định;. Ví dụ, nông dân Ai Cập hoàn toàn có thể ghi vào sổ những cánh đồng mà bỏ hoang và được miễn thuế tùy thuộc vào mức độ ngập lụt của sông Nile.[230] Nghĩa vụ nộp thuế được xác lập vị trí căn cứ theo những cuộc khảo sát dân số.

Một thu nhập quan trọng của thuế gián thu là portoria, thuế quan và thuế cầu đường giao thông vận tải lối đi bộ riêng với việc nhập khẩu và xuất khẩu, gồm có cả Một trong những tỉnh.[225] Những khoản thuế đặc biệt quan trọng còn được vận dụng riêng với việc marketing thương mại nô lệ. Vào cuối triều đại của tớ, Augustus tiến hành đánh thuế 4 Phần Trăm riêng với việc bán nô lệ,[231] và sau này Nero chuyển từ thu thuế người tiêu dùng sang thu thuế của người bán, những người dân phản ứng bằng phương pháp tăng giá cả của tớ.[232] Một chủ nô nếu giải phóng một nô lệ thì cũng phải trả “thuế tự do”, tính theo 5 Phần Trăm giá trị.[233]

Thuế thấp đã tương hỗ cho tầng lớp quý tộc La Mã ngày càng tăng sự giàu sang của tớ, mà bằng hoặc hơn hết thu nhập của cơ quan ban ngành thường trực TW. Một vị nhà vua đôi lúc tương hỗ update ngân khố của tớ bằng phương pháp tịch thu điền sản của những người dân “siêu giàu”, nhưng vào thời kì sau này, sự chống đối của những người dân giàu sang vốn phải đóng thuế là một trong những yếu tố góp thêm phần vào sự sụp đổ của đế quốc.[48]

Moses Finley là người đề xướng chính cho quan điểm quan điểm rằng nền kinh tế thị trường tài chính La Mã là “kém tăng trưởng và chưa hoàn thiện”, và nó mang đặc trưng của nền sản xuất nông nghiệp, với những TT đô thị tiêu thụ nhiều hơn nữa so với kĩ năng sản xuất của chúng trong Đk về thương mại và công nghiệp; những nghệ nhân có vị thế thấp, công nghệ tiên tiến và phát triển chậm tăng trưởng; và “thiếu hợp lý về kinh tế tài chính.” [234] Những quan điểm hiện tại thì lại phức tạp hơn. Những cuộc chinh phục lãnh thổ đã được cho phép tiến hành một quy trình tái tổ chức triển khai quy mô lớn việc sử dụng đất mà tạo ra thặng dư nông nghiệp và sự trình độ hóa, nhất là ở phía bắc châu Phi.[235] Một số thành phố được nghe biết với những ngành công nghiệp rõ ràng hoặc hoạt động và sinh hoạt giải trí thương mại, và quy mô xây dựng trong những khu vực đô thị đã đã cho toàn bộ chúng ta biết ngàng công nghiệp xây dựng đã đóng một vai trò quan trọng [235] Những cuộc giấy cói đã bảo tồn những phương pháp kế toán phức tạp đã cho toàn bộ chúng ta biết những yếu tố của chủ nghĩa duy lý kinh tế tài chính,[236] và đã và đang sẵn có sự lưu hành tiền tệ ở tại mức độ cao trong đế quốc[237] Mặc dù những phương tiện đi lại thông tin liên lạc và giao thông vận tải lối đi bộ bị hạn chế vào thời cổ đại, việc vận chuyển thành phầm & hàng hóa vào thế kỷ 1 và 2 đã trải dài một cách rộng tự do, và những tuyến phố thương mại link những nền kinh tế thị trường tài chính trong khu vực.[238] Những hợp đồng tiếp tế cho quân đội, mà vốn đóng quân ở toàn bộ những nơi trong đế quốc, đã thu hút những thương nhân địa phương ở gần những vị trí căn cứ (Castrum), trên địa phận tỉnh, và Một trong những tỉnh.[239] Đế quốc có lẽ rằng được nhìn nhận tốt nhất ở việc có một mạng lưới những nền kinh tế thị trường tài chính khu vực, nhờ vào một trong những hình thức của “chủ nghĩa tư bản chính trị” trong số đó nhà nước giám sát và quy định những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt thương mại để đảm bảo thu nhập của nó[240] Tăng trưởng kinh tế tài chính của đế quốc tuy nhiên không thể so sánh với những nền kinh tế thị trường tài chính tân tiến, nhưng nó đã to nhiều hơn so với hầu hết những xã hội khác trước kia khi tiến hành công nghiệp hóa.[236]

Tiền tệ và ngân hàng nhà nước

Thời kì đầu đế quốc đã có sự lưu hành tiền tệ đạt đến một mức độ gần như thể phổ quát, với ý nghĩa của việc sử dụng tiền như một phương pháp để thể hiện giá cả và những số tiền nợ.[241] Đồng sestertius (số nhiều sestertii, tiếng Anh “sesterces”, ký hiệu là HS) là cty cơ bản về mặt giá trị thanh toán vào thế kỷ thứ 4,[242] tuy nhiên đồng denarius bạc, trị giá bốn sesterces, cũng khá được sử dụng trong việc thanh toán vào triều đại Severus.[243] Đồng tiền có mức giá trị nhỏ nhất thường được lưu hành là đồng as (số nhiều asses), bằng một phần tư đồng sestertius.[244] Vàng nén và thỏi dường như không sẽ là pecunia, “tiền”, và chỉ được sử dụng trên những vùng biên giới để thanh toán giao dịch thanh toán marketing thương mại hoặc mua bất động sản. Người La Mã vào thế kỷ 1 và 2 tính số lượng tiền, chứ không phải cân chúng -một tín hiệu đã cho toàn bộ chúng ta biết đồng xu tiền được định giá ngay trên mặt của nó và không phải nhờ vào hàm lượng sắt kẽm kim loại của đồng xu tiền. Khuynh hướng riêng với tiền định danh này ở đầu cuối dẫn đến làm hạ thấp giá trị của tiền xu La Mã, với những hậu quả để lại vào thời kì cuối của đế quốc.[245] Sự tiêu chuẩn hóa riêng với tiền trong toàn đế quốc đã thúc đẩy thương mại và hội nhập thị trường [246] Với số lượng lớn tiền xu sắt kẽm kim loại trong lưu thông đã làm tăng nguồn cung cấp tiền cho những thanh toán giao dịch thanh toán hoặc tiết kiệm chi phí.[247]

Roma không còn ngân hàng nhà nước TW, và những quy định của khối mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước là tối thiểu. Ngân hàng vào thời cổ đại thường tiến hành dự trữ với số lượng nhỏ. Một ngân hàng nhà nước điển hình thường có số vốn hạn chế, và thường chỉ có một người chủ, tuy nhiên một ngân hàng nhà nước hoàn toàn có thể có nhiều từ 6 tới 15 người chủ. Seneca thừa nhận rằng bất kể ai có liên quan đến thương mại đều nên phải tiếp cận nguồn tín dụng thanh toán.[248]

Một người chủ ngân hàng nhà nước gửi tiền chuyên nghiệp (argentarius, coactor argentarius, hoặc sau này là nummularius) nhận và giữ những khoản tiền gửi trong thuở nào hạn nhất định hoặc không thời hạn và cho bên thứ ba vay tiền.[249] Tầng lớp nguyên lão đã tham gia thật nhiều vào việc cho tư nhân vay, cả những chủ nợ và người tiêu dùng vay, cho vay vốn ngân hàng từ tài sản thành viên của tớ trên cơ sở những quan hệ xã hội.[250] Chủ sở hữu của một món nợ hoàn toàn có thể sử dụng nó như một phương tiện đi lại thanh toán bằng phương pháp chuyển nó cho một bên khác, không dùng tiền mặt trao tay. Mặc dù đôi lúc người ta nhận định rằng La Mã cổ đại thiếu “giấy” hoặc thanh toán giao dịch thanh toán tài liệu, những khối mạng lưới hệ thống của những ngân hàng nhà nước trên khắp đế quốc cũng khá được cho phép trao đổi một khoản tiền rất rộng mà không còn sự vận chuyển tiền tự nhiên, một phần vì những rủi ro không mong muốn của việc di tán số lượng lớn tiền mặt, nhất là bằng đường thủy. Chỉ có một vụ thiếu tín dụng thanh toán nghiêm trọng được nghe biết và đã xẩy ra vào đầu thời đế quốc, một cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ tín dụng thanh toán vào năm 33 CN mà làm cho một số trong những nguyên lão gặp phải rủi ro không mong muốn, cơ quan ban ngành thường trực TW đã giải cứu thị trường thông qua một khoản vay 100 triệu HS được nhà vua Tiberius thực thi vào ngành ngân hàng nhà nước (Mensae).[251] Nói chung, số vốn khả dụng vượt quá số lượng thiết yếu cho người tiêu dùng vay.[252] Bản thân cơ quan ban ngành thường trực TW không vay tiền, và cũng không còn nợ công để cần bù đắp cho thâm hụt ngân sách từ dự trữ tiền mặt.[253]

Các vị nhà vua của triều đại Antoninus và Severus về mặt tổng thể đều đã làm mất đi giá trị đồng xu tiền, nhất là đồng denarius, dưới áp lực đè nén của việc biên chế quân đội.[254] Lạm phát đột ngột dưới triều đại Commodus đã gây tổn hại riêng với thị trường tín dụng thanh toán.[252] Vào Một trong trong năm 200, nguồn cung cấp tiền đồng tụt giảm [255] Tình cảnh của cuộc khủng hoảng rủi ro không mong muốn cục bộ của thế kỷ thứ ba- ví như việc giảm sút thương mại đường dài, hoạt động và sinh hoạt giải trí khai thác mỏ bị gián đoạn, và việc vận chuyển tiền đúc vàng ra bên phía ngoài đế quốc bởi những quân địch xâm lược- đã làm suy tụt giảm nguồn cung cấp tiền và ngành ngân hàng nhà nước cho tới năm 300[256] Mặc dù tiền xu La Mã từ lâu đã là tiền định danh hoặc tiền tệ tín dụng thanh toán, những lo ngại kinh tế tài chính chung đã lên đến mức đỉnh điểm dưới triều đại Aurelianus, và giới ngân hàng nhà nước thiếu tin vào đồng xu tiền hợp pháp của cơ quan ban ngành thường trực TW. Mặc dù Diocletianus sau này trình làng đồng solidus vàng và những cải cách tiền tệ, thị trường tín dụng thanh toán của đế quốc sẽ không còn bao giờ phục hồi mạnh mẽ và tự tin lại như nó trước kia.[252]

Khai mỏ và luyện kim

 

Cảnh quan là kết quả của kỹ thuật khai mỏ ruina montium tại Las Médulas, Hispania, một trong những mỏ vàng quan trọng nhất tại Đế quốc La Mã.

Các khu vực khai thác tài nguyên chính của đế quốc là Tây Ban Nha (vàng, bạc, đồng, thiếc, chì); Gaul (vàng, bạc, sắt), Anh (hầu hết là sắt, chì, thiếc), những tỉnh Danube (vàng, sắt); Macedonia và Thrace (vàng, bạc) và Tiểu Á (vàng, bạc, sắt, thiếc). Việc triệu tập khai mỏ trên quy mô lớn – trong tâm đất và bằng những phương tiện đi lại khai thác lộ thiên và dưới lòng đất – đã trình làng từ dưới triều đại của Augustus cho tới thời điểm đầu thế kỷ thứ 3, khi sự tạm bợ của đế quốc đã gián đoạn quy trình khai thác. Ví dụ như những mỏ vàng của Dacia đã hoàn toàn có thể không hề được người La Mã khai thác sau khi tỉnh này bị từ bỏ vào năm 271. Khai thác mỏ dường như đã Phục hồi lại được một phần trong suốt thế kỷ thứ 4.[257]

Khai thác thủy lực, mà được Pliny gọi là Ruina montium (“hủy hoại những ngọn núi”), đã được cho phép khai thác những sắt kẽm kim loại thường và sắt kẽm kim loại quý trên quy mô công nghiệp nguyên thủy.[258] Tổng sản lượng sắt thường niên ước tính khoảng chừng 82.500 tấn[259] sản lượng đồng được sản xuất với vận tốc thường niên là 15.000 tấn,[260] và chì là 80.000 tấn,[260] những Lever sản xuất trước đó chưa từng có cho tới cuộc cách mạng công nghiệp;[261] Chỉ riêng Tây Ban Nha đã sở hữu 40 Phần Trăm sản lượng chì toàn thế giới[262] Sản lượng chì cao là vì nó là một thành phầm phụ của quy trình khai thác bạc quy mô lớn đạt 200 tấn mỗi năm.[263] Vào quy trình cao điểm vào lúc chừng thời gian giữa thế kỷ thứ hai, kho bạc La Mã được ước tính có tầm khoảng chừng 10.000 tấn, to nhiều hơn từ 5 tới 10 lần hơn toàn bộ lượng bạc của châu Âu thời trung cổ và những Caliphate vào lúc chừng 800 CN.[264] Như một tín hiệu cho quy mô sản xuất sắt kẽm kim loại của người La Mã, ô nhiễm chì trong những tảng băng ở Greenland tăng gấp bốn lần so với mức tiền sử của nó trong thời kỳ đế quốc, và tiếp theo đó tiếp tục giảm.[265]

Giao thông và vận chuyển

Xem thêm: Đường La Mã

Đế quốc La Mã hoàn toàn xung quanh Địa Trung Hải, và họ gọi nó là “biển của chúng tôi” (Mare Nostrum).[266] Tàu thuyền của người La Mã đã đi lại khắp Địa Trung Hải cũng như những dòng sông chính của Đế quốc, trong số đó có sông Guadalquivir, Ebro, Rhône, Rhine, sông Tiber và sông Nile.[267] Việc vận chuyển bằng đường thủy thường được chọn nếu hoàn toàn có thể, và vận chuyển thành phầm & hàng hóa bằng lối đi bộ là rất trở ngại vất vả.[268] Phương tiện đi lại, bánh xe, và tàu thuyền đã cho toàn bộ chúng ta biết sự tồn tại của một số trong những lượng lớn những thợ mộc tay nghề cao.[269]

Vận tải bằng lối đi bộ thì sử dụng khối mạng lưới hệ thống những con phố La Mã tiên tiến và phát triển. Các loại thuế bằng hiện vật được những hiệp hội đóng gồm có việc phục vụ lương thực cho những nhân viên cấp dưới, động vật hoang dã, hoặc phương tiện đi lại cho những cursus publicus, khối mạng lưới hệ thống bưu điện nhà nước và dịch vụ vận tải lối đi bộ đã được Augustus xây dựng[229] Các trạm ngựa nằm dọc theo những con phố mỗi 7-12 dặm La Mã, và có Xu thế tăng trưởng thành một làng hoặc trạm marketing thương mại.[270] Một mansio (số nhiều mansiones) là một trạm dịch vụ tư nhân độc quyền của triều đình đế quốc dành riêng cho cursus publicus. Các nhân viên cấp dưới tương hỗ tại một cơ sở như vậy gồm có người dắt la, thư ký, thợ rèn, xe ngựa, một thầy thuốc thú y, một vài quân cảnh và người đưa thư. Khoảng cách giữa mansiones được xác lập bằng quãng đường một chiếc xe ngựa hoàn toàn có thể đi di tán trong một ngày.[270] La là loài động vật hoang dã thường được sử dụng cho xe kéo, và nó hoàn toàn có thể đi được khoảng chừng 4 dặm mỗi giờ.[271] Như một ví dụ về vận tốc thông tin liên lạc, một người đưa tin tối thiểu phải mất chín ngày để đi đến Rome từ Mainz thuộc tỉnh Thượng Germania, trong cả những lúc đang sẵn có một yếu tố cấp bách[272] Ngoài những mansiones, một số trong những quán rượu cũng phục vụ chỗ ở cũng như ăn uống, một nhãn được ghi lại trong một lần lưu lại đã cho toàn bộ chúng ta biết ngân sách cho rượu vang, bánh mì, thức ăn cho con la, và ngân sách của một gái mại dâm.[273]

Thương mại và thành phầm & hàng hóa

Các tỉnh La Mã marketing thương mại giữa chúng với nhau, nhưng thương mại còn mở rộng ra bên phía ngoài biên giới tới những khu vực xa xôi như Trung Quốc và Ấn Độ.[274] Các món đồ đó đó là ngũ cốc.[275] Ngoài ra còn marketing thương mại món đồ khác ví như dầu ô liu, nhiều chủng loại thực phẩm, garum (nước mắm), nô lệ, quặng và dụng cụ sắt kẽm kim loại, sợi và dệt may, gỗ, gốm, đồ thủy tinh, đá cẩm thạch, giấy cói, gia vị và dược liệu, ngà voi quý và hiếm, ngọc trai và đá quý.[276]

Lao động và việc làm

 

Người làm công trong một shop sản xuất vải, một bức họa đồ trong fullonica của Veranius Hypsaeus tại Pompeii

Những dòng chữ khắc ghi lại 268 ngành nghề rất khác nhau trong thành phố Rome, và 85 ở Pompeii.[277] Thương Hội nghề nghiệp hoặc những Hội thương gia (collegia) được xác nhận cho một loạt những ngành nghề, trong số đó có ngư dân (piscatores), người buôn muối (salinatores), người marketing thương mại dầu ô liu (olivarii), người làm trò mua vui (scaenici), người marketing thương mại gia súc (pecuarii), thợ kim hoàn (aurifices), người đánh xe (asinarii hoặc muliones), và thợ đá (lapidarii) [278] Đôi khi có những nghề khá đặc biệt quan trọng: một collegium tại Rome bị hạn chế nghiêm ngặt riêng với thợ thủ công thao tác với ngà voi quý và hiếm và gỗ cam quýt.[279]

Các việc làm được thực thi bởi những người dân nô lệ rơi vào năm loại chung: nội trợ, trên những văn bia ghi lại tối thiểu 55 việc làm rất khác nhau trong mái ấm gia đình, phục vụ hoàng gia hoặc công cộng; hàng thủ công đô thị và dịch vụ, nông nghiệp và khai thác tài nguyên[280] Tù nhân phục vụ phần lớn lao động trong những mỏ hoặc mỏ đá, nơi mà Đk thao tác nổi tiếng là tàn bạo.[281] Trong thực tiễn, có rất ít sự phân công lao động giữa nô lệ và người tự do. Một số lượng lớn những người dân lao động thông thường được sử dụng trong nông nghiệp: trong khối mạng lưới hệ thống canh tác công nghiệp của Ý (latifundia), hoàn toàn có thể hầu hết là nô lệ, nhưng trên khắp đế quốc, nô lệ lao động trong nông nghiệp có lẽ rằng là ít quan trọng hơn so với những hình thức lao động tùy từng những người dân về cơ bản không phải là nô lệ.[282]

Dệt may và sản xuất trang phục là một nguồn việc làm chính. Vải và cả áo quần đã hoàn thành xong được thanh toán giao dịch thanh toán Một trong những dân tộc bản địa của đế quốc mà có thành phầm thường được đặt tên theo tên thường gọi của tớ hay một thị xã đặc biệt quan trọng, in như một “thương hiệu” thời trang.[283]

GDP

Các sử gia kinh tế tài chính có tính toán rất khác nhau về thành phầm quốc nội của nền kinh tế thị trường tài chính La Mã.[284] Trong trong năm 14, 100, và 150 CN, ước tính GDP trung bình đầu người khoảng chừng từ 166 tới 380 HS. GDP trung bình đầu người của Ý được ước tính là cao hơn từ 40 [285] đến 66 Phần Trăm [286] so với phần còn sót lại của đế quốc, do thuyên chuyển thuế từ những tỉnh và sự triệu tập thu nhập của tầng lớp có vị thế ở TT của đế quốc. Ước tính vào năm 1 sau Công nguyên, GDP trung bình đầu người của Ý là khoảng chừng 809 USD (tính theo thời giá năm 1990), gấp hai Trung Quốc và Ấn Độ vào thời gian lúc đó [287].

Bài rõ ràng: Kiến trúc La Mã cổ đại

 

Việc xây dựng Đấu trường La Mã khởi đầu trong thời hạn trị vì của Vespasianus

Những góp phần chính của người La Mã riêng với kiến trúc là cung vòm và mái vòm. Ngay cả sau khi trải qua hơn 2.000 năm một số trong những cấu trúc La Mã vẫn còn đấy tại vị, một phần do những phương pháp sản xuất xi-măng và bê tông tinh vi [288][289] Các con phố La Mã sẽ là những con phố tiên tiến và phát triển nhất xây dựng cho tới thời điểm đầu thế kỷ 19. Hệ thống đường sá tạo Đk cho việc duy trì trật tự của quân đội, giao thông vận tải lối đi bộ và thương mại. Những con phố hoàn toàn có thể chịu được lũ lụt và những mối rình rập đe dọa môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên khác. Ngay cả sau khi cơ quan ban ngành thường trực TW sụp đổ, một số trong những tuyến phố vẫn hoàn toàn có thể sử dụng trong hơn một ngàn năm.

Các cây cầu La Mã là một trong những cây cầu lớn và bền vững thứ nhất, chúng được xây dựng từ đá cùng với kiểu kiến ​​trúc cung vòm như cấu trúc cơ bản. Vật liệu được sử dụng nhiều nhất bê tông. Cây cầu La Mã lớn số 1 là cây cầu Trajan bắc qua hạ lưu sông Danube, nó được xây dựng bởi Apollodorus của Damascus và vẫn là cây dài nhất đã được xây dựng cả về chiều dài tổng thể và chiều dài trong hơn một thiên niên kỷ.[290]

Người La Mã đã xây dựng nhiều đập để trữ nước, ví như những đập Subiaco, hai trong số đó cấp nước cho Anio Novus, một trong những khối mạng lưới hệ thống cầu máng lớn số 1 của Roma.[291] Họ đã xây dựng 72 đập chỉ riêng trên bán hòn đảo Iberia, và một số trong những lượng nhiều hơn nữa thế nữa được nghe biết trên khắp Đế quốc, và một số trong những vẫn còn đấy được sử dụng. Một số đập bằng đất ở nước Anh từ thời La Mã cũng khá được nghe biết, trong số đó có một ví dụ đã được dữ gìn và bảo vệ tốt là ở Longovicium (Lanchester).

 

Cầu máng Pont du Gard bắc qua sông Gardon ở miền nam nước Pháp, nằm trong list Di sản toàn thế giới của UNESCO

Người La Mã đã xây dựng nhiều cầu máng. Một luận án còn sót lại tới ngày này của Frontinus, người từng giữ chức vụ curator aquarum (ủy viên về nước) dưới thời Nerva, đã phản ánh vai trò hành chính quan trọng riêng với việc bảo vệ phục vụ nước. Sau khi nước trải qua cầu máng, nó được triệu tập vào những bể chứa nước và theo những đường ống để tới những đài phun nước công cộng, phòng tắm, Tolet, hoặc những khu công nghiệp.[292] Các khối mạng lưới hệ thống cống dẫn nước chính trong thành phố Roma là Aqua Claudia và Aqua Marcia.[293] Một khối mạng lưới hệ thống phức tạp còn được xây dựng để phục vụ nước cho Constantinoplis từ nơi cách nó hơn 120 km dọc theo một tuyến phố quanh co dài hơn thế nữa 336 km.[294] Người La Mã đã và đang sử dụng cống dẫn nước trong hoạt động và sinh hoạt giải trí khai thác tài nguyên phong phú của tớ trên toàn đế quốc, tại những khu vực như Las Médulas và Dolaucothi ở miền Nam xứ Wales.[295]

Quy hoạch thành phố và lối sống đô thị của người La Mã đã biết thành ảnh hưởng bởi người Hy Lạp ngay từ quy trình đầu. Ở Đông La Mã, sự cai trị của người La Mã đã thúc đẩy và định hình sự tăng trưởng mang tính chất chất địa phương của những thành phố vốn chịu ràng buộc mạnh mẽ và tự tin của Hy Lạp. Các thành phố như Athens, Aphrodisias, Ephesus và Gerasa đã thay đổi một số trong những khía cạnh của quy hoạch và kiến trúc thành phố để thích hợp hơn với lý tưởng hoàng gia, đồng thời thể hiện bản sắc riêng và tính ưu việt của khu vực. Ở Tây La Mã, Rome khuyến khích tăng trưởng những TT đô thị với những ngôi đền bằng đá điêu khắc, nơi hội họp, đài phun nước hoành tráng, nhà hát ngoài trời…, thường được xây gần hoặc tại những khu định cư có từ trước gọi là oppida. Quá trình đô thị hóa ở La Mã Châu Phi mở rộng trên những thành phố Hy Lạp và Punic dọc theo bờ biển.

Tại thành phố Rome, hầu hết mọi người thuộc tầng lớp nghèo hoặc trung lưu sống trong những tòa nhà chung cư cao tầng (insulae) mà thường là dơ bẩn và dễ hỏa hoạn. Các insulae hoàn toàn có thể cao đến sáu hoặc bảy tầng, những căn hộ cao cấp lớn số 1 và đắt nhất thường nằm ở vị trí tầng dưới cùng. Đa số Insulae được xây dựng được làm bằng gỗ, gạch bùn, và bê tông nguyên thủy nên rất dễ dàng bị cháy và sụp đổ. Augustus đã tiến hành cải cách nhằm mục đích tăng cường sự bảo vệ an toàn và uy tín của những tòa nhà tại thành phố Rome. Vì mối nguy hiểm của hỏa hoạn và sụp đổ, độ cao tối đa của những insulae bị Augustus số lượng giới hạn ở tại mức 70 feet La Mã gọi là pes (tương tự 20,7 m), và tiếp theo đó bị hạ xuống còn 60 feet La Mã (17,75 m) bởi Hoàng đế Nero sau vụ Đại Hỏa hoạn thành Rome.

Các cơ sở công cộng ví như phòng tắm công cộng, Tolet có vòi xả nước (latrinae), bồn chứa nước hoặc những đài phun nước công phu (nymphea) phục vụ nước ngọt, và những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vui chơi quy mô lớn ví dụ điển hình đua ngựa hay võ sĩ giác đấu hầu hết nhắm vào những người dân thường sống trong những insulae. Các cơ sở tương tự được xây dựng ở những thành phố trên khắp Đế chế, và một số trong những cấu trúc La Mã được bảo tồn tốt nhất là ở Tây Ban Nha, miền nam nước Pháp và miền bắc việt nam châu Phi.

Các phòng tắm công cộng phục vụ những hiệu suất cao vệ sinh, xã hội và văn hóa truyền thống. Tắm là trọng tâm của xã hội thường nhật La Mã vào buổi chiều muộn trước bữa tối. Các phòng tắm được phân thành 3 cấp nhiệt độ: caldarium là tắm nước nóng, tepidarium là tắm nước ấm, và fgiridarium là tắm nước lạnh. Ngoài ra hoàn toàn có thể còn tồn tại những dịch vụ khác ví như những phòng tập thể dục và tập tạ, phòng xông hơi khô, spa chăm sóc sức mạnh thể chất và làm đẹp tẩy tế bào chết (nơi nhiều chủng loại dầu được mát xa vào da và khung hình được kỳ cọ bằng một dụng cụ gọi là strigil), sân bóng hoặc bể bơi ngoài trời. Nước trong phòng tắm thường được đun bằng lò dưới sàn. Những phòng tắm khỏa thân phối hợp nam nữ không phải là yếu tố không bình thường trong thời kỳ đầu của Đế quốc, tuy nhiên một số trong những cơ sở hoàn toàn có thể đã phục vụ những phòng tắm riêng không liên quan gì đến nhau cho phái mạnh và phụ nữ. Phòng tắm công cộng là một phần của văn hóa truyền thống đô thị tại khắp những tỉnh, nhưng vào thời gian cuối thế kỷ thứ 4, bồn tắm thành viên khởi đầu xuất hiện ở những hộ mái ấm gia đình và dần thay thế hình thức tắm chung.

Các mái ấm gia đình giàu sang ở Rome thường có từ hai ngôi nhà trở lên, một căn phòng ở thành phố (domus) và tối thiểu một căn biệt thự cao cấp (villa) nằm ở vị trí vùng ngoại ô hoặc nông thôn bên phía ngoài thành phố.

Domus là ngôi nhà thuộc về riêng của một mái ấm gia đình thượng lưu giàu sang, và hoàn toàn có thể được trang bị một phòng tắm riêng (balneum), nhưng đó không phải là một nơi để rút lui khỏi đời sống công cộng. Mặc dù có một vài thành phố của Rome triệu tập một số trong những lượng lớn những căn phòng sang trọng, thế nhưng những người dân giàu ở Rome thường không sống trong những khu vực khác lạ. Nhà của tớ thường rất dễ tìm thấy và dễ tiếp cận. Sảnh trước (atrium) phục vụ như thể một đại sảnh để tiếp khách, trong số đó gia trưởng (chủ hộ) gặp người tiêu dùng vào mỗi buổi sáng, từ những bạn bè giàu sang đến những người dân phụ thuộc nghèo nhận từ thiện. Nó cũng là một TT của nghi lễ tôn giáo mái ấm gia đình, có đặt một đền thờ và những hình ảnh của tổ tiên mái ấm gia đình. Những ngôi nhà nằm trên những con phố bận rộn đông đúc người qua lại, có không khí trái chiều với đường phố thường được thuê để làm những shop (tabernae) với mục tiêu marketing thương mại.

Những căn biệt thự cao cấp (villa) ở ngoại ô hoặc nông thôn ngược lại là một lối thoát khỏi sự sinh động của thành phố, và chỉ có giới thượng lưu mới có đủ Đk để sở hữu những căn phòng này. Những căn villa hoàn toàn có thể được xây trên những khu đất nền trống riêng của người chủ sở hữu, hoặc xây ở những “thị xã nghỉ mát” nằm trên bờ biển, ví như ở những thành phố Pompeii và Herculaneum.

Chương trình thay đổi đô thị dưới thời Augustus, và sự tăng trưởng dân số của Rôma lên tới 1 triệu người, hình thành nên một nỗi nhớ dành riêng cho môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường nông thôn được thể hiện trong nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp. Các thi sĩ ngợi ca môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường lý tưởng của nông dân và người chăn cừu. Nội thất của những ngôi nhà thường được trang trí bằng tranh vẽ những khu vườn, đài phun nước, vạn vật thiên nhiên, hoa lá cây cảnh, và động vật hoang dã, nhất là chim và sinh vật biển, đạt độ đúng chuẩn đến mức những học giả tân tiến đôi lúc hoàn toàn có thể nhận diện chúng theo loài. Nhà thơ Augustace Horace nhẹ nhàng châm biếm sự khác lạ Một trong những giá trị đô thị và nông thôn trong truyện ngụ ngôn của ông về chuột thành phố và chuột nông thôn, thường được kể lại như một câu truyện dành riêng cho trẻ con.

Ở một mức độ thực tiễn hơn, cơ quan ban ngành thường trực TW đã có sự quan tâm tích cực trong việc tương hỗ sản xuất nông nghiệp. Sản xuất lương thực là ưu tiên số 1 trong việc sử dụng đất. Các trang trại lớn (latifundia) đạt được một nền kinh tế thị trường tài chính có quy mô duy trì môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên sống đời thường đô thị bền vững và phân công lao động chuyên biệt hơn. Tiểu nông được hưởng lợi từ sự tăng trưởng của thị trường địa phương ở những thị xã và TT marketing thương mại. Các kỹ thuật nông nghiệp như luân canh và chọn giống vật nuôi đã được phổ cập khắp Đế quốc, và những giống cây trồng mới được trình làng từ tỉnh này sang tỉnh khác, ví như đậu Hà Lan và cải bắp được vận chuyển sang Anh.

Việc duy trì một nguồn phục vụ thực phẩm với giá cả phải chăng cho dân cư nghèo ở thành phố Rome đang trở thành một yếu tố chính trị lớn vào thời điểm cuối thời Cộng hòa. Vào năm 123 TCN một luật đạo được đề xuất kiến nghị bởi Gaius Gracchus và tiếp theo này được chấp thuận đồng ý rộng tự do, thông qua đó mọi công dân là phái mạnh trưởng thành (trên 14 tuổi) ở Rome sẽ tiến hành phục vụ 33 kg ngũ cốc mỗi tháng với mức giá cực kỳ thấp. Đến trong năm 60 TCN thì ngũ cốc khởi đầu được trợ cấp hoặc phân phát miễn phí cho những người dân phái mạnh có đủ Đk công dân. Ngũ cốc được sử dụng để làm bánh mì, yếu tố quan trọng nhất trong bữa tiệc của người La Mã. Có khoảng chừng 200,000-250,000 người đàn ông trưởng thành tại Rome đã nhận được khoản trợ cấp này hàng tháng, khoảng chừng 33 kg ngũ cốc cho từng người, tổng số khoảng chừng 100.000 tấn lúa mì hầu hết được thu hoạch từ Sicily, Bắc Phi và Ai Cập. Khoản trợ cấp ngũ cốc này tiêu tốn tối thiểu 15% ngân khố của nhà nước, nhưng đã góp thêm phần quan trọng vào việc cải tổ Đk sống của người dân ở những tầng lớp thấp hơn trong xã hội, đồng thời đem lại lợi nhuận cho những người dân giàu chính bới nó được cho phép người dân nghèo tiêu pha nhiều hơn nữa thu nhập của tớ vào rượu vang và dầu ô liu, những thứ vốn được sản xuất từ trang trại của những địa chủ giàu sang.

Thực phẩm và ăn uống

Hầu hết những căn hộ cao cấp ở Rome không còn nhà nhà bếp, tuy nhiên một lò than củi hoàn toàn có thể được sử dụng cho việc nấu ăn đơn thuần và giản dị ở hầu hết những hộ mái ấm gia đình. Thực phẩm đã qua chế biến được phục vụ tại những quán rượu và hộp đêm, cũng như những nhà trọ và quầy hàng thực phẩm (tabernae, cauponae, popinae, thermopolia). Người dân thuộc tầng lớp thấp trong xã hội hầu hết ăn uống tại những nhà hàng quán ăn, trong lúc người giàu thường tổ chức triển khai những buổi tiệc sang trọng tận nhà riêng với những đầu nhà bếp (archimagirus) và nhân viên cấp dưới nhà nhà bếp được huấn luyện. Những bữa tiệc sang trọng cũng hoàn toàn có thể xuất hiện ở những buổi tiệc được tổ chức triển khai bởi những câu lạc bộ xã hội (collegia).

Hầu hết người dân La Mã tiêu thụ tối thiểu 70% lượng calo hằng ngày của tớ dưới hình thức nhiều chủng loại ngũ cốc và nhiều chủng loại đậu. Món cháo yến mạch Puls (pottage) sẽ là món ăn thổ dân của người La Mã. Các loại súp ngũ cốc cơ bản hoàn toàn có thể kết phù thích hợp với rau xắt nhỏ, thịt bít tết, pho mát, hoặc nhiều chủng loại thảo mộc để tạo ra những món ăn tương tự như polenta hoặc risotto.

Cư dân đô thị và quân đội ưa thích tiêu thụ ngũ cốc của tớ dưới hình thức nhiều chủng loại bánh mì. Các cối xay và lò nướng thương mại thường được phối hợp trong một khu phức tạp sản xuất bánh mì. Đến triều đại của Aurelian, bánh mì sản xuất từ những xưởng bánh mì của nhà nước đã được phân phối miễn phí cho những người dân dân như thể khẩu phần ăn hằng ngày, cùng với đó là dầu ô liu, rượu vang, và thịt lợn cũng khá được phục vụ miễn phí cho mọi công dân (phái mạnh).

Văn học La Mã triệu tập vào thói quen ăn uống của những tầng lớp thượng lưu, những người dân mà bữa chiều (cena) riêng với họ có hiệu suất cao xã hội quan trọng. Khách ăn tối thưởng thức bữa tiệc trong một phòng ăn được trang trí tinh xảo (triclinium), thường có tầm nhìn hướng ra phía một khu vườn yên tĩnh. Khi ăn, họ ngồi hoặc nằm tựa trên những chiếc trường kỷ. Một bữa Cena truyền thống cuội nguồn gồm có ba phần. Món khai vị thường gồm có trứng, ô liu và rượu mật ong. Món chính thường gồm có một món thịt, ví như thịt lợn nướng. Món tráng miệng gồm có trái cây hoặc nhiều chủng loại hạt.

Bánh mì là món ăn thường nhật của người La Mã, người giàu ăn bánh mì làm từ lúa mì và những người dân nghèo hơn thì ăn bánh mì làm từ lúa mạch. Các thành phầm tươi sống như rau và đậu cũng rất quan trọng. Ô liu và nhiều chủng loại hạt cũng thường xuyên xuất hiện trong bữa tiệc của người La Mã. Mặc dù có nhiều nhà vua La Mã khuyến khích người dân không ăn thịt – như những nhà vua Didius Julianus và Septimius Severus – nhưng thịt và những thành phầm chế biến từ thịt như xúc xích, thịt muối và thịt xông khói vẫn được tiêu thụ rộng tự do bởi người dân. Sữa dê hoặc sữa cừu rất được quan tâm hơn so với sữa bò; sữa cũng khá được sử dụng để làm ra nhiều chủng loại pho mát, vì đấy là một phương pháp để tàng trữ và marketing thương mại những thành phầm sữa.

Dầu ô liu là nguyên vật tư cơ bản để nấu ăn của người La Mã, nó còn được sử dụng để thắp sáng và tạo ra những chế phẩm dùng khi tắm rửa. Bơ bị người La Mã xem thường, nhưng lại là một điểm lưu ý nổi trội của chính sách ăn uống Gallic. Muối là thứ gia vị cơ bản trong bữa tiệc: Pliny the Elder từng nhận xét rằng “Cuộc sống văn minh không thể tiếp nối mà không còn muối: nó là một thành phần thiết yếu đến mức nó trở thành một phép ẩn dụ cho nụ cười tinh thần mãnh liệt”. Muối là một món đồ thương mại quan trọng, nhưng muối tinh khiết lại tương đối đắt tiền. Gia vị mặn phổ cập nhất là một loại nước mắm lên men được gọi là garum. Gia vị địa phương có sẵn gồm có nhiều chủng loại thảo mộc trong vườn, thì là, rau mùi và quả bách xù. Gia vị nhập khẩu gồm có tiêu, nghệ tây, quế và thì là. Các loại thực phẩm ngọt như bánh ngọt thường sử dụng mật ong và siro rượu để làm chất tạo ngọt. Một loạt nhiều chủng loại trái cây khô (quả sung, quả mận) và nhiều chủng loại trái cây tươi cũng thường xuyên xuất hiện trong bữa tiệc như thể một món tráng miệng của người La Mã.

Những bữa tiệc xa hoa hoàn toàn có thể được xem như một tín hiệu của yếu tố tiến bộ văn minh hoặc sự suy đồi về đạo đức. Nhà sử học thứ nhất của triều đại Tacitus đã so sánh sự xa hoa trong thực đơn La Mã hằng ngày của ông với việc đơn thuần và giản dị trong chính sách ăn của người German. Ngũ cốc, nhiều chủng loại đậu, rau và trái cây thường được người La Mã xem là những loại thức ăn văn minh hơn thịt. Bữa ăn Địa Trung Hải gồm bánh mì, rượu vang và dầu ô liu đã được thánh hóa bởi Kitô giáo La Mã, trong lúc sự tiêu thụ thịt thường xuyên của chính sách ăn uống German đang trở thành một biểu lộ của chủ nghĩa ngoại giáo. Các nhà vua như Didius Julianus và Septimius Severus cũng từng khuyến khích người dân nên hạn chế ăn thịt.

Giải trí và trình diễn

 

Bức tranh của họa sỹ Jean-Leon Gerome mô tả một trận chiến Một trong những võ sĩ giác đấu

Khi nhà thơ Juvenal phàn nàn rằng người La Mã đã đánh đổi quyền tự do chính trị của tớ cho “bánh mì và hí trường”, đó đó là ông đang nói tới khoản trợ cấp ngũ cốc miễn phí của nhà nước và circenses, những sự kiện vui chơi được tổ chức triển khai tại những khu vực ngoài trời lớn mang tên thường gọi là circus trong tiếng Latin. Circus lớn số 1 ở Rome là Circus Maximus, nơi tổ chức triển khai những cuộc đua ngựa, đua xe ngựa, trò chơi cưỡi ngựa Troy, những cuộc thi săn thú vật (venation), những cuộc tranh tài thể thao, những trận chiến đấu của những võ sĩ giác đấu hay những màn trình diễn tái hiện những sự kiện lịch sử trong quá khứ. Từ lâu, nhiều lễ hội tôn giáo đã có những trò chơi (ludi), hầu hết là những cuộc đua ngựa và đua xe ngựa (ludi circenses).

Dưới thời Augustus, những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vui chơi công cộng được tổ chức triển khai tối đa 77 ngày mỗi năm; tới triều đại của Marcus Aurelius, số ngày được phép tổ chức triển khai những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt vui chơi đã được tăng thêm thành 135 mỗi năm. Các trò chơi (ludi) được tổ chức triển khai tại circus thường được mở đầu bằng một nghi thức diễu hành gọi là Pompa circensis.
Ngoài ra, những sự kiện đối đầu đối đầu cũng khá được tổ chức triển khai tại những khu vực nhỏ hơn như đấu trường và sân vận động. Các môn thể thao có nguồn gốc Hy Lạp như chạy đua, boxing, đấu vật hay pancratium khá phổ cập ở những cuộc tranh tài. Một môn thể thao đối kháng cực kỳ quyết liệt đã nhiều lần được tổ chức triển khai ở La Mã thời kỳ này là Naumachia, những trận thủy chiến giả đẫm máu với quy mô không thua kém gì những trận thủy chiến thực sự. Đối tượng tham gia Naumachia thường là những tội phạm bị phán quyết hoặc nô lệ.

Circus là những khu công trình xây dựng kiến trúc lớn số 1 thường xuyên được xây dựng trong toàn thế giới La Mã cổ đại. Đấu trường La Mã, hay còn được nghe biết với tên thường gọi Colosseum, trở thành khu vực tranh tài thường xuyên cho những môn thể thao đẫm máu Tính từ lúc lúc nó được Open vào năm 80 sau Công nguyên. Circus Maximus có sức chứa lên tới 150.000 người theo dõi, trong lúc Đấu trường La Mã có sức chứa là 50.000 chỗ ngồi, thêm vào đó một khán đài đứng có thê chứa được 10.000 người nữa.

Việc sắp xếp chỗ ngồi dành riêng cho người theo dõi tại những đấu trường thể hiện trật tự của xã hội La Mã: Hoàng đế ngồi ở một khu vực sang trọng dành riêng cho ông ta, những thành viên của Viện nguyên lão cũng khá được sắp xếp chỗ ngồi thuận tiện dành riêng cho họ, thường là những hàng ghế ở dưới cùng để tiện cho việc theo dõi những cuộc tranh tài hay những màn trình diễn. Phụ nữ và nô lệ ngồi ở những hàng ghế xa nhất, trong lúc những người dân còn sót lại ngồi ở quãng giữa. Những buổi trình diễn tại hí trường cũng nhiều lần trở thành dịp để người dân tổ chức triển khai biểu tình về những yếu tố chính trị và xã hội. Các nhà vua đôi lúc phải triển khai vũ lực để dập tắt tình trạng tạm bợ của đám đông, nổi tiếng nhất tại cuộc bạo loạn Nika năm 532, khi quân đội dưới quyền của nhà vua Justin đã giết chết Hàng trăm người.

Ludi circenses hay đua xe ngựa (chariot racing) là môn thể thao rất được quan tâm ở La Mã thời kỳ này, và thường xuyên được tổ chức triển khai tại những Circus. Môn thể thao này nguy hiểm cho tất khắp cơ thể lái và ngựa vì rất dễ dàng dẫn đến chấn thương thậm chí còn là tử vong, nhưng chính vì sự nguy hiểm nó lại đem tới niềm phấn khích và hứng thú cho những người dân theo dõi. Các đội tham gia tranh tài thường được phân biệt với nhau bằng sắc tố của trang phục tranh tài mà người ta đang mặc. Tương tự như những môn thể thao tân tiến ví dụ điển hình bóng đá, người theo dõi thường chọn ủng hộ một đội nhóm duy nhất, sự hâm mộ của tớ đôi lúc tới mức quá khích, và bạo lực đã nhiều lần nổ ra Một trong những cổ động viên của hai đội đối địch. Những người tranh tài ở môn thể thao này thường trở thành những vận động viên nổi tiếng nhất và giàu sang nhất ở La Mã cổ đại. Một ngôi sao 5 cánh của cục môn thể thao này là Diocles, tới từ Lusitania (Bồ Đào Nha ngày này), người đã tham gia những cuộc đua xe ngựa trong vòng 24 năm và có thu nhập nghề nghiệp lên tới 35 triệu sesterces. Thiết kế của những circus La Mã phải đảm nói rằng không đội nào hoàn toàn có thể giành được lợi thế không công minh cũng như giảm thiểu va chạm ở tại mức vừa đủ để duy trì sự quyết liệt và thỏa mãn nhu cầu những người dân theo dõi. Những cuộc đua xe ngựa tiếp tục trình làng vào thời kỳ Đông La Mã dưới sự bảo trợ của những vị nhà vua, nhưng sự suy tàn của những đô thị trong thế kỷ thứ 6 và thứ 7 ở đầu cuối đã dẫn đến việc sụp đổ của cục môn này.

Trong suốt 40 năm trị vì của tớ, nhà vua Augustus đã tổ chức triển khai tám cuộc giác đấu, trong số đó có tổng số 10.000 đấu sĩ đã tham gia chiến đấu, cùng với đó là 26 cuộc thi săn thú được tổ chức triển khai trong cùng khoảng chừng thời hạn này, đã dẫn đến cái chết của hơn 3.500 con thú. Để ghi lại sự kiện khu công trình xây dựng Đấu trường La Mã được hoàn tất, nhà vua Titus đã tổ chức triển khai một lễ khánh thành kéo dãn 100 ngày liên tục, mỗi ngày đều phải có một trận giác đấu ác liệt giữa hơn 3.000 đấu sĩ rất khác nhau. Sức mê hoặc của những cuộc giác đấu riêng với những người La Mã được thể hiện rõ ràng qua những mô tả trên tranh ghép, tranh tường, đèn và thậm chí còn cả những bản vẽ graffiti.

Những đấu sĩ được huấn luyện để tham gia những cuộc giác đấu hoàn toàn có thể có xuất thân là nô lệ, tù nhân, hoặc cũng hoàn toàn có thể là những người dân tự do tình nguyện tham gia tranh tài. Cái chết không phải là một kết quả thiết yếu hoặc thậm chí còn là đáng mong ước trong những trận đấu Một trong những chiến binh có tay nghề cao, bởi những người dân này phải trải qua một quy trình rèn luyện rất tốn kém và tốn thời hạn. Trong khi đó, những đấu sĩ noxii là những tù nhân bị phán quyết tử hình, họ được huấn luyện rất ít hoặc không được huấn luyện, thường không còn vũ khí, và hoàn toàn không còn kỳ vọng sống sót trong những cuộc giác đấu. Sự đau đớn về thể chất và sỉ nhục về tinh thần sẽ là cái giá cho những tội ác mà người ta đã phạm phải.

Những hoạt động và sinh hoạt giải trí vui chơi dành riêng cho trẻ con thời La Mã khá phong phú, phổ cập nhất trong số đó gồm có trò “Rolling hop” (nghĩa là trò chơi lăn vòng, trong số đó người chơi lăn một chiếc vòng và nỗ lực giữ cho chúng không biến thành đổ lâu nhất hoàn toàn có thể), và “Knucklbones” (nghĩa là trò chơi ném xương). Các bé gái thời kỳ này cũng rất thích chơi búp bê, những con búp bê thường dài khoảng chừng 15 cm- 16 cm với những chi nối, thường được làm từ những vật tư có sẵn như gỗ, đất sét, đá, xương, ngà, da hoặc sáp. Các trò chơi bóng phổ cập gồm có trigon, một môn thể thao yên cầu sự khôn khéo đặc biệt quan trọng và harpastum, một môn thể thao khó chơi hơn. Thú cưng dành riêng cho trẻ con thời kỳ này gồm có chim, chó, mèo, dê, cừu, thỏ và ngỗng.

Khi bước sang tuổi thiếu niên, hầu hết những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt rèn luyện thể chất dành riêng cho phái mạnh đều mang tính chất chất chất quân sự chiến lược. Campus Martius ban đầu là một sân tập thể dục công cộng của thành Rome nơi những chàng trai trẻ tập luyện để tăng trưởng những kỹ năng cưỡi ngựa và chiến đấu. Săn bắn cũng khá sẽ là một trò tiêu khiển thích hợp. Một số phụ nữ La Mã thời kỳ này được đào tạo và giảng dạy để trở thành những vận động viên thể dục dụng cụ và vũ công, với một số trong những ít trở thành những nữ đấu sĩ. Bức tranh khảm “Những cô nàng mặc đồ lót” nổi tiếng đã cho toàn bộ chúng ta biết những người dân phụ nữ trẻ La Mã đang tham gia vào những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khá giống với thể dục nhịp điệu ngày này. Phụ nữ nói chung được khuyến khích duy trì sức mạnh thể chất thông qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt như chơi bóng, lượn lờ bơi lội, đi dạo,…

Người La Mã mọi lứa tuổi cũng rất thích chơi những trò board trò chơi (trò chơi trên bàn), ví như lachunculi, một trò chơi giải pháp khá giống với cờ vua, và XII scripta, một trò chơi gần tương tự như cờ tào cáo ngày này. Các trò chơi cờ bạc với xúc xắc không được ưa thích, nhưng lại là là một trò tiêu khiển phổ cập trong lễ hội Saturnalia (lễ hội vinh danh thần Saturn) được người La Mã tổ chức triển khai vào tháng 12 thường niên.

Trang phục

Trong một xã hội có ý thức như của người La Mã, quần áo và trang điểm thành viên đã đưa ra những manh mối trực quan ngay lập tức về nghi thức tương tác với những người mặc. Mặc quần áo đúng phương pháp dán được cho là yếu tố phản ánh một xã hội có trật tự tốt. Toga sẽ là trang phục chính thức của công dân nam La Mã, tuy nhiên loại trang phục này khá đắt tiền, khó mặc, không tự do, và thường chỉ được sử dụng trong những nghi lễ, những dịp trang trọng hoặc khi hầu tòa. Còn trong sinh hoạt thường ngày, người La Mã ưa chuộng nhiều chủng loại trang phục giản dị và tự do hơn.Toga màu tím sẽ là loại toga sang trọng và có mức giá trị nhất, thường chỉ được mặc bởi những vị nhà vua.

Loại trang phục cơ bản cho tất khắp cơ thể La Mã, bất kể nam hay nữ, giàu hay nghèo, là một loại áo mang tên là tunic. Loại áo này còn có mẫu mã đơn thuần và giản dị, thường dài từ vai tới một điểm nào đó giữa hông và mắt cá chân. Chiều dài của một chiếc tunic tùy từng người mặc: áo tunic dành riêng cho một người đàn ông thường dài đến giữa bắp chân, nhưng áo tunic một người lính thì lại sở hữu phần ngắn lại; tunic của một người phụ nữ thường kéo dãn đến tận bàn chân, còn của một đứa trẻ thì thường chỉ dài đến đầu gối.

Vào thế kỷ thứ hai, những nhà vua và những người dân dân có vị thế thường được miêu tả mặc một loại trang phục gọi là pallium, một loại áo hiện có nguồn gốc từ Hy Lạp. Phụ nữ La Mã cũng mặc pallium. Tertullian coi pallium là một thành phầm may mặc thích hợp dành riêng cho những tín đồ Kitô giáo, trái ngược với toga, và cũng là một loại trang phục của những người dân dân có tri thức. Vào thế kỷ thứ 4, toga đang không ít được thay thế bởi pallium như một loại trang phục thể hiện sự đoàn kết xã hội.

Phong cách quần áo ở La Mã thay đổi theo thời hạn, tuy nhiên không nhanh như thời trang ngày này. Ở Dominate, quần áo được mặc bởi cả binh lính và quan chức chính phủ nước nhà được trang trí khá tinh xảo, với những sọc dệt hoặc thêu (clavi) và vòng tròn (orbiculi) xuất hiện trên cả áo chẽn và áo choàng. Những yếu tố trang trí này gồm có những quy quy mô học, họa tiết thực vật cách điệu và ở nhiều chủng loại trang phục đắt tiền hơn thì có cả hình người hoặc động vật hoang dã. Việc sử dụng lụa tăng thêm, và những cận thần của Đế chế sau này đều mặc áo choàng lụa tinh xảo. Sự quân sự chiến lược hóa của xã hội La Mã và sự suy yếu của đời sống văn hóa truyền thống đô thị về sau đã làm cho thói quen ăn mặc bị ảnh hưởng: thắt sống lưng kiểu quân đội nặng nề được mặc bởi cả những quan chức cũng như binh lính, và toga thì đang không hề được sử dụng.

Giữa những triều đại của nhà vua Augustus và Traianus, Đế quốc La Mã đã giành được những vùng lãnh thổ to lớn ở cả phía Đông và phía Tây. Ở phía Tây, sau một vài thắng lợi trong năm 16 TCN,,[296] quân đội La Mã đã mở rộng biên giới đế quốc về phía bắc và phía đông của Gaul, chinh phục thật nhiều đất đai xứ Germania. Mặc dù vậy, La Mã đã biết thành mất một đạo quân lớn cùng với hầu hết binh lính của nó với thảm bại của Varus trong trận rừng Teutoburg vào năm 9 CN.[297][298][299] Được xem là thất bại quân sự chiến lược lớn số 1 của Đế quốc La Mã, thảm họa này đã chấm hết quy trình bành trướng của tớ về mạn Đông sông Rhine.[300][301]

La Mã tiếp theo này đã hồi sinh và tiếp tục bành trướng và vượt ra ngoài biên giới của toàn thế giới được nghe biết. Dưới thời Tiberius, tướng Germanicus lại tổ chức triển khai những chiến dịch tiến công Germania trong trong năm 15 – 17, nhưng không mấy thành công xuất sắc và chịu nhiều thiệt hại[302]. Mặc dù vậy, để tuyên dương những trận thắng của Germanicus trước quân German trong những chiến dịch của tớ, ông được Hoàng đế tổ chức triển khai lễ diễu binh khải hoàn vào năm 17.[303] Người La Mã xâm chiếm hòn đảo Anh vào năm 43,[304] chiếm đóng khu vực trong nước,,[305] và xây dựng hai vị trí căn cứ quân sự chiến lược để bảo vệ vùng đất này chống lại những cuộc khởi nghĩa và những cuộc tiến công từ phía bắc.

Hoàng đế Claudius đã ra lệnh tạm ngưng những cuộc tiến công hơn thế nữa trên khắp sông Rhine,[306] và thiết lập nên số lượng giới hạn cố định và thắt chặt cho việc mở rộng của đế quốc theo phía này.[307]. Xa hơn về phía đông, Traianus chuyển sự để ý quan tâm của ông tới Dacia.[308][309][310] Sau một số trong những lượng không chắc như đinh những trận chiến xẩy ra, Trajan tiến vào Dacia,,[311] vây hãm kinh đô của người Dacia và san bằng nó[312] Cùng với việc dẹp yên Dacia, Trajan tiếp theo đó xâm chiếm đế quốc Parthia ở phía đông, những cuộc chinh phục của ông đã làm cho Đế quốc La Mã mở rộng đến đỉnh điểm.

Vào năm 69, Marcus Salvius Otho đã sát hại nhà vua Galba [313][314] và tự mình xưng đế,[315][316] Tuy nhiên, Vitellius cũng tấn phong mình làm Hoàng đế.[317][318] Otho tiếp theo này đã rời Roma, và giao chiến với Vitellius trong trận Bedriacum lần thứ nhất,[319] nhưng quân đội của phe Otho lại thua trận và buộc phải rút về trại của tớ,[320] và ngày hôm sau họ đầu hàng lực lượng của phe Vitellius.[321] Trong khi đó, những lực lượng quân đội đang đóng quân tại những tỉnh Trung Đông như Judaea và Syria đã tôn Vespasianus lên làm nhà vua.[319] Quân đội của Vespasianus và Vitellius tiếp theo này đã giao tranh trong trận Bedriacum lần thứ hai,[319][322] kết quả là quân đội của phe Vitellius bị đánh tan tác.[323] Vespasianus, sau khi thành công xuất sắc trong việc kết thúc cuộc nội chiến, đã được tuyên bố làm nhà vua.

Cuộc trận chiến tranh Do Thái-La Mã lần thứ nhất, đôi lúc được gọi là Cuộc đại khởi nghĩa, là cuộc khởi nghĩa thứ nhất trong ba cuộc khởi nghĩa lớn của người Do Thái ở tỉnh Judaea chống lại Đế quốc La Mã.[324] Những thành công xuất sắc ban đầu của người Do Thái khi chống lại La Mã chỉ càng thu hút thêm sự để ý quan tâm to nhiều hơn từ Hoàng đế Nero, ông ta đã giao cho tướng Vespasianus trách nhiệm tiêu diệt cuộc khởi nghĩa. Đến năm 68, sự kháng cự của người Do Thái ở khu vực phía Bắc, vùng Galile, đã biết thành nghiền nát [325][326] và trong năm 70 năm, Jerusalem đã biết thành chiếm cùng với đó Đền thờ thứ hai đã biết thành phá hủy. Năm 115, một cuộc khởi nghĩa lại tiếp tục nổ ra trong tỉnh, dẫn đến cuộc trận chiến tranh Do Thái-La Mã lần thứ hai mà còn được gọi là Chiến tranh Kitos, và một lần nữa là vào năm 132, lần này được gọi là cuộc khởi nghĩa của Bar Kokhba. Cả hai cuộc khởi nghĩa này đều bị đàn áp dã man.

Do đã triển khai lực lượng kỵ binh nặng hùng mạnh và lực lượng kị cung cơ động, Parthia là quân địch ghê gớm nhất của Đế quốc La Mã ở phía đông. Traianus đã tiến hành chiến dịch chống lại người Parthia và ông đã sở hữu lĩnh được được kinh đô của tớ trong thuở nào gian ngắn, đặt một vị vua bù nhìn lên ngai vàng, nhưng những vùng lãnh thổ này tiếp theo này đã biết thành từ bỏ. Năm 161, vua Parthia là Vologases IV phục hưng vương quốc, mới đem quân đánh Armenia, trục xuất vua bù nhìn thân La Mã, lập người nhà Arsaces là Bakur làm vua. Các thống đốc La Mã Lucius Attidius Cornelianus và Marcus Sedatius Severianus đưa quân vào Armenia, bị thua luôn. Năm 161, Marcus Aurelius lên ngôi nhà vua, sai tướng Gaius Avidius Cassius đánh Parthia. Thành Seleucia trên sông Tigris của Parthia bị phá hủy, và người Parthia giảng hòa nhưng bị buộc phải nhượng vùng Tây Lưỡng Hà cho La Mã.[327]

Năm 197, Septimius Severus đánh Parthia, cướp phá thủ đô, lấy được một nửa vùng Lưỡng Hà. Severus chết; năm 217, con là Caracalla đích thân đem quân đánh Parthia. Quân La Mã khởi tiến từ Edessa, đến giữa đường thì Caracalla bị giết, chiến dịch cũng trở nên hủy bỏ.[328] Năm 224, Parthia diệt vong, không phải là vì người La Mã mà là vì bị vua chư hầu Ba Tư là Ardashir chinh phục, dẫn đến việc xây dựng nhà Sassanid của Ba Tư, thay thế Parthia làm kình địch của La Mã ở phía Đông.

Các vị nhà vua trại binh và gốc Illyria (235–284) cùng với chính sách chuyên quyền (284-395)

Mặc dù lịch sử chưa xác minh rõ ràng, một vài nhóm dân German, Celt, và những sắc dân trộn lẫn Celt-German đã định cư trên lãnh thổ Germania từ thế kỷ 1 trở đi. Vấn đề quan trọng của những nhóm bộ tộc lớn trên biên giới hầu như thể giống hết tình hình mà La Mã phải đương đầu trong những thế kỷ trước, và thế kỷ thứ 3 đã tận mắt tận mắt chứng kiến một sự ngày càng tăng đáng kể những mối rình rập đe dọa lớn này.[329][330]

Các nhóm chiến binh người Alamanni liên tục vượt qua biên giới, tiến công Thượng Germania nhiều tới mức mà người ta gần như thể liên tục lâm chiến với Đế quốc La Mã. Tuy nhiên, cuộc tiến công quy mô lớn của tớ vào sâu trong lãnh thổ La Mã đang không xẩy ra cho tới năm 268. Trong năm đó người La Mã đã biết thành buộc phải lấy đi thật nhiều binh sĩ ở biên cương Germaniađ để đáp trả cuộc xâm lược ồ ạt của một liên minh những bộ lạc Đức khác, người Goth, từ phía đông.

Người Alamanni nhanh gọn nắm lấy thời cơ tiến hành một cuộc xâm lược lớn nhằm mục đích vào Gaul và miền Bắc Italia. Tuy nhiên, người Visigoth đã biết thành vượt mặt trong trận chiến vào trong ngày hè năm đó và tiếp theo đó họ lại tiếp tục thua chạy tan tác trong trận Naissus [331]

Người Alamanni mặt khác lại tiếp tục cuộc tiến công của tớ nhằm mục đích vào Italia gần như thể ngay lập tức. Mặc dù họ đã vượt mặt Aurelianus trong trận Placentia vào năm 271 nhưng họ đã biết thành đánh lui chỉ thuở nào gian ngắn tiếp theo đó, và họ chỉ tái nổi lên sau năm mươi năm nữa. Trong năm 378, người Goth đã đánh tan tác quân đội của đế quốc Đông La Mã tại trận Hadrianopolis.[332][333]

Đồng thời, người Frank đã tiến hành cướp bóc suốt khu vực Biển Bắc và eo biển Anh,[334] Người Vandal thì quay quồng vượt qua sông Rhine, người Iuthungi tiến đánh khu vực sông Danube, người Iazyge, Carpi và người Taifali quấy rối Dacia, và người Gepids gia nhập với những người Goth và người Heruli trong những cuộc tiến công quanh Biển Đen [335] Vào thời điểm đầu thế kỷ thứ 5, áp lực đè nén nhằm mục đích vào biên giới phía tây của La Mã đã ngày càng tăng mãnh liệt.

 

Người La Mã mặc áo dài (toga).

Bài rõ ràng: Văn minh La Mã cổ đại

Cuộc sống ở Đế chế La Mã thường xoay quanh thành phố Roma, và bảy ngọn đồi nổi tiếng của nó. Thành phố đã và đang sẵn có một số trong những nhà hát,[336] gymnasia, những quán rượu, phòng tắm và nhà thổ. Trên khắp những vùng đất nằm dưới sự trấn áp của Rome, trình độ kiến trúc những căn phòng ở thường rất nhã nhặn tới cả những biệt thự cao cấp thôn quê, và ngay trong kinh đô Rome, những căn phòng ở trên đồi Palatine thanh lịch, mà từ đó từ “hoàng cung” được hình thành. Phần lớn dân số sống ở TT thành phố, gói gọn trong những khu nhà chung cư.

Hầu hết những thị xã và thành phố La Mã đều đã có một khu chợ và những đền thờ, cũng như chính bản thân mình thành phố Roma. Hệ thống cống dẫn nước được xây dựng để lấy nước đến những TT đô thị[337] và được sử dụng như một con phố để nhập khẩu rượu vang và dầu từ quốc tế. Địa chủ thường cư trú ở những thành phố và việc chăm sóc điền trang của tớ được giao lại cho những người dân quản trị và vận hành trang trại. Để kích thích năng suất lao động cao hơn nhiều, nhiều địa chủ đã giải phóng một số trong những lượng lớn nô lệ. Vào triều đại của Augustus, những nô lệ Hy Lạp có tri thức trong nhà đã dạy học cho những trẻ con nam La Mã (đôi lúc trong cả những cô nàng). Các tác phẩm điêu khắc Hy Lạp được sử dụng để trang trí cảnh sắc cho khu vườn mang phong thái Hy Lạp trên đồi Palatine hoặc trong những biệt thự cao cấp.

Nhiều khía cạnh của văn hóa truyền thống La Mã đã được tiếp thu từ người Etruscan và người Hy Lạp.[338] Trong kiến ​​trúc và điêu khắc, sự khác lạ Một trong những hình mẫu Hy Lạp và những bức họa đồ La Mã là rõ ràng. Đóng góp chính của người La Mã cho nghệ thuật và thẩm mỹ và làm đẹp kiến trúc là khung vòm và mái vòm.

 

Nhà tắm công cộng La Mã (Thermae ở Bath, Vương Quốc Anh(Aquae Sulis thuộc tỉnh Britannia của La Mã).

Chế độ nô lệ và nô lệ là một phần của trật tự xã hội. Có thật nhiều chợ nô lệ, ở nơi đó họ hoàn toàn có thể bị mua và bán. Nhiều nô lệ hoàn toàn có thể được giải phóng bởi những người dân chủ của tớ, một số trong những nô lệ hoàn toàn có thể tiết kiệm chi phí được tiền để tóm gọn về sự việc tự do của tớ. Người ta ước tính rằng hơn 25% dân số La Mã đã làm nô lệ.[339][340]

Sự mở rộng của đế quốc đồng nghĩa tương quan với việc dân cư La Mã gồm có người tới từ nhiều nền văn hóa truyền thống cổ truyền rất khác nhau, sự cúng bái những vị thần với số lượng ngày một ngày càng tăng được khoan dung và đồng ý. Chính quyền Đế quốc nói riêng và người La Mã nói chung, đều phải có Xu thế rất khoan dung cho phần lớn tôn giáo và tín ngưỡng, sao cho họ không khiến không an tâm. Điều đó thuận tiện và đơn thuần và giản dị được những đức tin khác đồng thuận do những nghi thức tế thần và lễ hội La Mã thường được thêm bớt cho phù phù thích hợp với văn hóa truyền thống và bản sắc địa phương. Do người La Mã theo Đa Thần giáo, họ cũng thuận tiện và đơn thuần và giản dị đồng hòa thần linh của những tộc người mà người ta chinh phạt.[341] Một thành viên hoàn toàn có thể cúng tế cả chư thần La Mã để thể hiện bản sắc La Mã của anh ta và tôn giáo thành viên, vốn sẽ là một phần của điểm lưu ý thành viên của anh em. Cũng có những quy trình cơ quan ban ngành thường trực tổ chức triển khai những cuộc bách hại, nhất là với Kitô giáo.

Sự thờ cúng Hoàng đế

Trong một nỗ lực nhằm mục đích để tăng cường lòng trung thành với chủ, những dân cư của đế quốc đã được lôi kéo tham gia thờ cúng nhà vua để tỏ lòng tôn kính riêng với những vị nhà vua (thường là đã qua đời) như thể những á thần [342] Một vài nhà vua tự mình tuyên bố là vị thần trong lúc vẫn đang còn sống với nhà vua, đó là những trường hợp ngoại lệ và những vị nhà vua này vào thời gian lúc đó bị xem là mất trí một cách rộng tự do (ví như Caligula). Làm như vậy trong quy trình đầu thời đế quốc sẽ mạo hiểm tiết lộ một cách nông cạn những gì mà Hoàng đế Augustus gọi là “Phục hồi nhà nước Cộng hòa”. Kể từ đó, công cụ này hầu hết là cách mà mỗi một vị Hoàng đế sử dụng để kiềm chế thần dân của tớ.

Ghi chú

^ Các cách gọi khác để chỉ Đế quốc La Mã của người La Mã và Hy Lạp cổ đại là Res publica Romana hoặc Imperium Romanorum (tương tự trong tiếng Hy Lạp: Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων – Bản mẫu:Grc-tr – [“Lãnh địa (nghĩa đen là ‘vương quốc’ nhưng cũng có thể được suy thành ‘đế quốc’) của người La Mã”]) và Romania. Res publica nghĩa là Toàn thể nhân dân La Mã (commonwealth trong tiếng Anh) và hoàn toàn có thể sử dụng để chỉ cả hai thời kỳ cộng hòa lẫn đế quốc. Imperium Romanum (hoặc Romanorum) đề cập đến phạm vi lãnh thổ của nhà cầm quyền Rôma. Populus Romanus (“của người La Mã”) Populus Romanus (“người La mã”) thường được sử dụng để chỉ nước nhà La Mã trong những yếu tố liên quan đến những vương quốc khác. Thuật ngữ Romania, ban đầu là một thuật ngữ thông dụng để chỉ lãnh thổ của đế chế cũng như dân cư của nó, nó xuất hiện trong những nguồn Hy Lạp và La tinh từ thế kỷ thứ 4 trở đi và ở đầu cuối được chuyển sang để chỉ quốc Đông La Mã (xem R. L. Wolff, “Romania: The Latin Empire of Constantinople” in Speculum 23 (1948), pp. 1–34 and especially pp. 2–3).

^ Between 1204 and 1261 there was an interregnum when the Empire was divided into the Empire of Nicaea, the Empire of Trebizond and the Despotate of Epirus, which were all contenders for rule of the Empire. The Empire of Nicaea is considered the legitimate continuation of the Roman Empire because it managed to re-take Constantinople.

^ The final emperor to rule over all of the Roman Empire’s territories before its conversion to a diarchy.

^ Officially the final emperor of the Western empire.

^ Final ruler to be universally recognized as Roman Emperor, including by the surviving empire in the East, the Papacy, and by kingdoms in Western Europe.

^ Last emperor of the Eastern (Byzantine) empire.

^ Abbreviated “HS”. Prices and values are usually expressed in sesterces; see #Currency and banking for currency denominations by period.

^ Prudentius (348–413) in particular Christianizes the theme in his poetry, as noted by Marc Mastrangelo, The Roman Self in Late Antiquity: Prudentius and the Poetics of the Soul (Johns Hopkins University Press, 2008), pp. 73, 203. St. Augustine, however, distinguished between the secular and eternal “Rome” in The City of God. See also J. Rufus Fears, “The Cult of Jupiter and Roman Imperial Ideology,” Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II.17.1 (1981), p.. 136, on how Classical Roman ideology influenced Christian Imperial doctrine; Bang, Peter Fibiger (2011) “The King of Kings: Universal Hegemony, Imperial Power, and a New Comparative History of Rome,” in The Roman Empire in Context: Historical and Comparative Perspectives. John Wiley & Sons; and the Greek concept of globalism (oikouménē).

^ The civis (“citizen”) stands in explicit contrast to a peregrina, a foreign or non-Roman woman: A.N. Sherwin-White (1979) Roman Citizenship. Oxford University Press. pp. 211 and 268; Frier, pp. 31–32, 457. In the form of legal marriage called conubium, the father’s legal status determined the child’s, but conubium required that both spouses be không lấy phí citizens. A soldier, for instance, was banned from marrying while in service, but if he formed a long-term union with a local woman while stationed in the provinces, he could marry her legally after he was discharged, and any children they had would be considered the offspring of citizens—in effect granting the woman retroactive citizenship. The ban was in place from the time of Augustus until it was rescinded by Septimius Severus in 197 AD. See Sara Elise Phang, The Marriage of Roman Soldiers (13 B.C.–A.D. 235): Law and Family in the Imperial Army (Brill, 2001), p.. 2, and Pat Southern, The Roman Army: A Social and Institutional History (Oxford University Press, 2006), p.. 144.

^ That is, a double standard was in place: a married woman could have sex only with her husband, but a married man did not commit adultery if he had sex with a prostitute, slave, or person of marginalized status. See McGinn, Thomas A. J. (1991). “Concubinage and the Lex Iulia on Adultery”. Transactions of the American Philological Association. 121: 335–375 (342). doi:10.2307/284457. JSTOR 284457.; Martha C. Nussbaum (2002) “The Incomplete Feminism of Musonius Rufus, Platonist, Stoic, and Roman,” in The Sleep of Reason: Erotic Experience and Sexual Ethics in Ancient Greece and Rome. University of Chicago Press. p.. 305, noting that custom “allowed much latitude for personal negotiation and gradual social change”; Elaine Fantham, “Stuprum: Public Attitudes and Penalties for Sexual Offences in Republican Rome,” in Roman Readings: Roman Response to Greek Literature from Plautus to Statius and Quintilian (Walter de Gruyter, 2011), p.. 124, citing Papinian, De adulteriis I and Modestinus, Liber Regularum I. Eva Cantarella, Bisexuality in the Ancient World (Yale University Press, 1992, 2002, originally published 1988 in Italian), p.. 104; Edwards, pp. 34–35.

^ The relation of the equestrian order to the “public horse” and Roman cavalry parades and demonstrations (such as the Lusus Troiae) is complex, but those who participated in the latter seem, for instance, to have been the equites who were accorded the high-status (and quite limited) seating the theatre by the Lex Roscia theatralis. Senators could not possess the “public horse.” See Wiseman, pp. 78–79.

^ Ancient Gades, in Roman Spain, and Patavium, in the Celtic north of Italy, were atypically wealthy cities, and having 500 equestrians in one city was unusual. Strabo 3.169, 5.213

Trích dẫn

^ Morley, Neville (ngày 17 tháng 8 năm 2010). The Roman Empire: Roots of Imperialism. ISBN 9780745328706.

^ Diamond, Jared (ngày 4 tháng 1 năm 2011). Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed: Revised Edition. ISBN 9781101502006.

^ Bennett, Julian (1997). Trajan: Optimus Princeps: a Life and Times. Routledge. ISBN 978-0-415-16524-2.. Fig. 1. Regions east of the Euphrates river were held only in the years 116–117.

^ a b c d Taagepera, Rein (1979). “Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D”. Social Science History. Duke University Press. 3 (3/4): 125. doi:10.2307/1170959. JSTOR 1170959.

^ Durand, John D. (1977). “Historical Estimates of World Population: An Evaluation”. Population and Development Review. 3 (3): 253–296. doi:10.2307/1971891. JSTOR 1971891.

^ a b Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (2006). “East-West Orientation of Historical Empires” (PDF). Journal of World-systems Research. 12 (2): 222. ISSN 1076-156X. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2022.

^ Kelly, pp. 4ff.

^ a b Nicolet, pp. 1, 15

^ Brennan, T. Corey (2000) The Praetorship in the Roman Republic. Oxford University Press. p.. 605.

^ Peachin, pp. 39–40.

^ a b c Potter (2009), p.. 179. Lỗi chú thích: Thẻ không hợp lệ: tên “Ando p.. 179” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác

^ a b Hekster, Olivier and Kaizer, Ted (2011). Preface to Frontiers in the Roman World. Proceedings of the Ninth Workshop of the International Network Impact of Empire (Durhan, 16–ngày 19 tháng bốn năm 2009). Brill. p.. viii.

^ Lintott, Andrew (1999) The Constitution of the Roman Republic. Oxford University Press. p.. 114

^ Eder, W. (1993) “The Augustan Principate as Binding Link,” in Between Republic and Empire. University of California Press. p.. 98. ISBN 0520084470.

^ Richardson, John (2011) “Fines provinciae”, in Frontiers in the Roman World. Brill. p.. 10.

^ Richardson, John (2011) “Fines provinciae”, in Frontiers in the Roman World. Brill. pp. 1–2.

^ Syme, Ronald (1939) The Roman Revolution. Oxford: Oxford University Press. pp. 3–4.

^ Boatwright, Mary T. (2000) Hadrian and the Cities of the Roman Empire. Princeton University Press. p.. 4.

^ Dio Cassius 72.36.4, Loeb edition translated E. Cary

^ Gibbon, Edward (1776), “The Decline And Fall in the West – Chapter 4”, The History of the Decline And Fall of the Roman Empire.

^ Goldsworthy 2009, p.. 50

^ Brown, P., The World of Late Antiquity, London 1971, p.. 22.

^ Adrian Goldsworth, How Rome Fell: Death of a Superpower (Yale University Press, 2009), những trang 405–415.

^ Potter, David. The Roman Empire Bay. 296–98.

^ Starr, Chester G. (1974) A History of the Ancient World, Second Edition. Oxford University Press. pp. 670–678.

^ Isaac Asimov (1989) Asimov’s Chronology of the World, p.. 110, Tp New York, NY, USA: HarperCollins.[cần nguồn tốt hơn]

^ Duiker, 2001. page 347.

^ a b Hooker, Richard (ngày 10 tháng 1 năm 1997). “The Byzantine Empire”. Washington State University. Bản gốc tàng trữ ngày 24 tháng 2 năm 1999. Truy cập ngày 8 tháng bốn trong năm 2007.

^
Bray, R.S. (2004). Armies of Pestilence. Cambridge: James Clarke & Co. tr. 26. ISBN 978-0-227-17240-7.

^
Kreutz, Barbara M. (1996). Before the Normans: Southern Italy in the Ninth and Tenth Centuries. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-1587-8.

^ Duiker, 2001. page 349.

^ Basil II (AD 976–1025) by Catherine Holmes. De Imperatoribus Romanis. Written ngày một tháng bốn năm 2003. Truy cập ngày 22 tháng 3 trong năm 2007.

^ Gibbon, Edward. History of the Decline and Fall of the Roman Empire. Chapter 61.

^ Mehmet II by Korkut Ozgen. Theottomans.org. Truy cập ngày 3 tháng bốn trong năm 2007.

^ Billanovich, Giuseppe (2008). Lezioni di filologia petrarchesca. ISBN 9788896543092.

^ Historiae Mundi: Studies in Universal History. Bloomsbury. ngày 20 tháng 11 năm trước đó đó. ISBN 9781472519801.

^ Kelly, The Roman Empire, p.. 3.

^ a b Nicolet, p.. 29

^ Vergil, Aeneid 1.278

^ Mattingly, David J. (2011) Imperialism, Power, and Identity: Experiencing the Roman Empire. Princeton University Press. p.. 15

^ Moretti, G. (1993) “The Other World and the ‘Antipodes’: The Myth of Unknown Countries between Antiquity and the Renaissance,” in The Classical Tradition and the Americas: European Images of the Americas. Walter de Gruyter. p.. 257

^ a b c Southern, Pat (2001). The Roman Empire from Severus to Constantine. Routledge. tr. 14–16. ISBN 978-0-415-23943-1.

^ Mosley, Stephen (2010). The Environment in World History. Routledge. tr. 35.

^ Nicolet, Space, Geography, and Politics, những trang 7–8.

^ Nicolet, Space, Geography, and Politics, những trang 9, 16.

^ Nicolet, Space, Geography, and Politics, những trang 10–11.

^ a b Kelly, p.. 1.

^ a b Morris, p.. 184.

^ Goldsmith, Raymond W. (2005). “An Estimate of the Size Anl Structure of the National Product of the Early Roman Empire”. Review of Income and Wealth. 30 (3): 263–288. doi:10.1111/j.1475-4991.1984.tb00552.x.

^ Scheidel, Walter (April 2006) “Population and demography” in Princeton/Stanford Working Papers in Classics, p.. 9

^ Hanson, J. W.; Ortman, S. G. (2022). “A systematic method for estimating the populations of Greek and Roman settlements”. Journal of Roman Archaeology (bằng tiếng Anh). 30: 301–324. doi:10.1017/S1047759400074134. ISSN 1047-7594.

^ Boardman, p.. 721.

^ Woolf, Greg (ed.) (2003) Cambridge Illustrated History of the Roman World. Cambridge: Ivy Press. p.. 340

^ Opper, Thorsten (2008) Hadrian: Empire and Conflict. Harvard University Press. p.. 64

^ Fields, Nic (2003) Hadrian’s Wall AD 122–410, which was, of course, the bottom of Hadrian’s garden. Osprey Publishing. p.. 35.

^ Vergil, Aeneid 12.834 and 837

^ Rochette, pp. 549, 563

^ Adams, p.. 184.

^ Adams, “Romanitas and the Latin Language,” những trang 186–187.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” những trang 554, 556.

^ Rochette, p.. 549

^ Freeman, Charles (1999) The Greek Achievement: The Foundation of the Western World. Tp New York: Penguin. pp. 389–433.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” p.. 549, citing Plutarch, Life of Alexander 47.6.

^ Millar, Fergus (2006) A Greek Roman Empire: Power and Belief under Theodosius II (408–450). University of California Press. p.. 279. ISBN 0520941411.

^ a b c Treadgold, Warren (1997) A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. pp. 5–7. ISBN 0804726302.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” p.. 553.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” những trang 550–552.

^ a b Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” p.. 552.

^ Suetonius, Life of Claudius 42.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” p.. 553; Lee I. Levine, Jerusalem: Portrait of the City in the Second Temple Period (538 B.C.E. – 70 C.E.) (Jewish Publication Society, 2002), p.. 154.

^ Cicero, In Catilinam 2.15, P.Ryl. I 61 “recto”.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” những trang 553–554.

^ Rochette, p.. 556

^ Adams, p.. 200.

^ Adams, pp. 185–186, 205.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” p.. 560.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” p.. 560; A.H.M. Jones, The Decline of the Ancient World (Longmanns, 1966), p.. 346.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” những trang 562–563.

^ Rochette, “Language Policies in the Roman Republic and Empire,” những trang 558–559.

^ Richard Miles, “Communicating Culture, Identity, and Power,” in Experiencing Power: Culture, Identity and Power in the Roman Empire (Routledge, 200), những trang 58–59.

^ Adams, p.. 199.

^ Rochette, pp. 553–555.

^ a b Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên miles

^ Rochette, p.. 550

^ Stefan Zimmer, “Indo-European,” in Celtic Culture: A Historical Encyclopedia (ABC-Clio, 2006), p.. 961

^ Curchin, Leonard A. (1995). “Literacy in the Roman Provinces: Qualitative and Quantitative Data from Central Spain”. The American Journal of Philology. 116 (3): 461–476 (464). doi:10.2307/295333. JSTOR 295333.

^ Waquet, Françoise (2001) Latin, Or, The Empire of the Sign: From the Sixteenth to the Twentieth Century. Verso. pp. 1–2. ISBN 1859844022.

^ Jensen, Kristian (1996) “The Humanist Reform of Latin and Latin Teaching,” in The Cambridge Companion to Renaissance Humanism. Cambridge University Press. pp. 63–64. ISBN 0521436249.

^ Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, p.. 5.

^ Fine, John V. A.; Fine, John Van Antwerp (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. University of Michigan Press. tr. 10–11. ISBN 978-0-472-08149-3.

^ Digest 31.1.11; Lambert, La langue gauloise, p.. 10.

^ a b Lambert, La langue gauloise, p.. 10.

^ Adams, Bilingualism and the Latin Language, p.. 192.

^ Jerome, commentary on the Letter to the Galatians; Lambert, La langue gauloise, p.. 10.

^ a b c Laurence Hélix. Histoire de la langue française. Ellipses Edition Marketing S.A. tr. 7. ISBN 978-2-7298-6470-5. Le déclin du Gaulois et sa disparition ne s’expliquent pas seulement par des pratiques culturelles spécifiques: Lorsque les Romains conduits par César envahirent la Gaule, au 1er siecle avant J.-C., celle-ci romanisa de manière progressive et profonde. Pendant près de 500 ans, la fameuse période gallo-romaine, le gaulois et le latin parlé coexistèrent; au VIe siècle encore; le temoignage de Grégoire de Tours atteste la survivance de la langue gauloise.

^ εἰ δὲ πάνυ ἐβιάζετο, Γαλατιστὶ ἐφθέγγετο. ‘If he was forced to, he spoke in Galatian’ (Vita S. Euthymii 55; after Eugenio Luján, ‘The Galatian Place Names in Ptolemy’, in: Javier de Hoz, Eugenio R. Luján, Patrick Sims-Williams (eds.), New Approaches to Celtic Place-Names in Ptolemy’s Geography, Madrid: Ediciones Clásicas 2005, 264).

^ Hist. Franc., book I, 32 Veniens vero Arvernos, delubrum illud, quod Gallica lingua Vasso Galatæ vocant, incendit, diruit, atque subvertit. And coming to Clermont [to the Arverni] he set on fire, overthrew and destroyed that shrine which they call Vasso Galatæ in the Gallic tongue,

^ a b c Matasovic, Ranko (2007). “Insular Celtic as a Language Area”. Papers from the Workship within the Framework of the XIII International Congress of Celtic Studies. The Celtic Languages in Contact: 106.

^ a b Savignac, Jean-Paul (2004). Dictionnaire Français-Gaulois. Paris: La Différence. tr. 26.

^ Henri Guiter, “Sur le substrat gaulois dans la Romania”, in Munus amicitae. Studia linguistica in honorem Witoldi Manczak septuagenarii, eds., Anna Bochnakowa & Stanislan Widlak, Krakow, 1995.

^ Eugeen Roegiest, Vers les sources des langues romanes: Un itinéraire linguistique à travers la Romania (Leuven, Belgium: Acco, 2006), 83.

^ Adams, J. N. (2007). “Chapter V – Regionalisms in provincial texts: Gaul”. The Regional Diversification of Latin 200 BC – AD 600. Cambridge. tr. 279–289. doi:10.1017/CBO9780511482977. ISBN 9780511482977.

^ Michael Peachin, introduction to The Oxford Handbook of Social Relations in the Roman World (Oxford University Press, 2011) p.. 12.

^ Peachin, p.. 16.

^ Peachin, introduction to The Oxford Handbook of Social Relations in the Roman World, p.. 9, citing particularly Géza Alföldy, Römische Sozialgeschichte (first published 1975) on “the innate, potent, and widely institutionalized hierarchic character of Roman society,” and những trang 21–22 (note 45 on the problems of “class” as a term).

^ Peter Garnsey and Richard Saller, The Roman Empire: Economy, Society and Culture (University of California Press, 1987), p.. 107.

^ Noreña, Carlos F. (2011) Imperial Ideals in the Roman West: Representation, Circulation, Power. Cambridge University Press. p.. 7.

^ Peachin, introduction to The Oxford Handbook of Social Relations in the Roman World, những trang 4–5.

^ Aloys Winterling, Politics and Society in Imperial Rome (John Wiley & Sons, 2009, originally published 1988 in German), những trang 11, 21.

^ Saller, Richard P. (1982, 2002) Personal Patronage under the Early Empire. Cambridge University Press. pp. 123, 176, 183

^ Duncan, Anne (2006) Performance and Identity in the Classical World. Cambridge University Press. p.. 164.

^ Reinhold, Meyer (2002) Studies in Classical History and Society. Oxford University Press. pp. 25ff. and 42.

^ Boardman, p.. 18.

^ Peachin, pp. 17, 20.

^ Millar, pp. 81–82

^ Carroll, Maureen (2006) Spirits of the Dead: Roman Funerary Commemoration in Western Europe. Oxford University Press. pp. 45–46.

^ Frier, p.. 14

^ Gaius, Institutiones 1.9 = Digest 1.5.3.

^ Frier and McGinn, A Casebook of Family Law, pp. 31–32.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 177.

^ Beryl Rawson, “The Roman Family,” in The Family in Ancient Rome: New Perspectives (Cornell University Press, 1986), p.. 18.

^ Frier and McGinn, A Casebook on Roman Family Law, pp. 19–20.

^ Eva Cantarella, Pandora’s Daughters: The Role and Status of Women in Greek and Roman Antiquity (Johns Hopkins University Press, 1987), pp. 140–141

^ Sullivan, J.P. (1979). “Martial’s Sexual Attitudes”. Philologus. 123 (1–2): 296. doi:10.1524/phil.1979.123.12.288.

^ Rawson (1987), p.. 15.

^ Frier, pp. 19–20, 22.

^ Treggiari, Susan (1991) Roman Marriage: Iusti Coniuges from the Time of Cicero to the Time of Ulpian. Oxford University Press. pp. 258–259, 500–502. ISBN 0198149395.

^ Johnston, David (1999) Roman Law in Context. Cambridge University Press. Ch. 3.3

^ Frier, Ch. IV

^ Thomas, Yan (1991) “The Division of the Sexes in Roman Law,” in A History of Women from Ancient Goddesses to Christian Saints. Harvard University Press. p.. 134.

^ Beth Severy, Augustus and the Family the Birth of the Empire (Routledge, 2002; Taylor & Francis, 2004), p.. 12.

^ Severy, Beth (2002) Augustus and the Family the Birth of the Empire. Routledge. p.. 4. ISBN 1134391838.

^ Frier, p.. 461

^ Boardman, p.. 733.

^ Woodhull, Margaret L. (2004) “Matronly Patrons in the Early Roman Empire: The Case of Salvia Postuma,” in Women’s Influence on Classical Civilization. Routledge. p.. 77.

^ Keith Bradley, Slavery and Society Rome (Cambridge University Press, 1994), p.. 12.

^ The others are ancient Athens, and in the modern era Brazil, the Caribbean, and the United States; Bradley, Slavery and Society Rome, p.. 12.

^ Bradley, p.. 15.

^ Harris, W. V. (1999). “Demography, Geography and the Sources of Roman Slaves”. The Journal of Roman Studies. 89: 62–75. doi:10.2307/300734. JSTOR 300734.

^ Taylor, Timothy (2010). “Believing the ancients: Quantitative and qualitative dimensions of slavery and the slave trade in later prehistoric Eurasia”. World Archaeology. 33 (1): 27–43. arXiv:0706.4406. doi:10.1080/00438240120047618. JSTOR 827887.

^ Harper, Kyle (2011) Slavery in the Late Roman World, AD 275–425. Cambridge University Press. pp. 10–16.

^ Frier and McGinn, A Casebook of Family Law, p.. 7.

^ McGinn, Thomas A.J. (1998) Prostitution, Sexuality and the Law in Ancient Rome. Oxford University Press. p.. 314. ISBN 0195161327.

^ Gardner, Jane F. (1991) Women in Roman Law and Society. Indiana University Press. p.. 119.

^ Frier and McGinn, A Casebook on Roman Law, pp. 31, 33.

^ Christopher J. Fuhrmann, Policing the Roman Empire: Soldiers, Administration, and Public Order (Oxford University Press, 2012), pp. 21–41.

^ Frier and McGinn, A Casebook on Roman Family Law, p.. 21.

^ Richard Gamauf, “Slaves Doing Business: The Role of Roman Law in the Economy of a Roman Household,” in European Review of History 16.3 (2009) 331–346.

^ Bradley, Slavery and Society Rome, pp. 2–3.

^ McGinn, Prostitution, Sexuality, and the Law, p.. 288ff.

^ Abusch, Ra’anan (2003) “Circumcision and Castration under Roman Law in the Early Empire,” in The Covenant of Circumcision: New Perspectives on an Ancient Jewish Rite. Brandeis University Press. pp. 77–78

^ Schäfer, Peter (1983, 2003) The History of the Jews in the Greco-Roman World. Routledge. p.. 150.

^ Frier, p.. 15

^ Goodwin, Stefan (2009). Africa in Europe: Antiquity into the Age of Global Expansion. Lexington Books. Vol. 1, p.. 41, ISBN 0739117262, noting that “Roman slavery was a nonracist and fluid system”.

^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên Santosuosso

^ Noy, David (2000). Foreigners Rome: Citizens and Strangers. Duckworth with the Classical Press of Wales. ISBN 9780715629529.

^ Harper, James (1972). “Slaves and Freedmen in Imperial Rome”. American Journal of Philology. 93 (2): 341–342. doi:10.2307/293259. JSTOR 293259.

^ Harris, “Demography, Geography and the Sources of Roman Slaves,” p.. 62 et passim.

^ Rawson (1987), pp. 186–188, 190

^ Bradley, p.. 34, 48–50.

^ Bradley, Slavery and Society Rome, p.. 10.

^ Fergus Millar, The Crowd in Rome in the Late Republic (University of Michigan, 1998, 2002), pp. 23, 209.

^ Mouritsen, Henrik (2011) The Freedman in the Roman World. Cambridge University Press. p.. 36

^ Berger, Adolf (1953, 1991). libertus in Encyclopedic Dictionary of Roman Law. American Philological Society. p.. 564.

^ Berger, entry on libertinus, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, p.. 564.

^ Boardman, pp. 217–218

^ Syme, Ronald (1999) Provincial Rome: and Rome and the Balkans 80 BC – AD 14. University of Exeter Press. pp. 12–13. ISBN 0859896323.

^ Boardman, pp. 215, 221–222

^ Millar, p.. 88. The standard complement of 600 was flexible; twenty quaestors, for instance, held office each year and were thus admitted to the Senate regardless of whether there were “open” seats.

^ a b Millar, “Empire and City,” p.. 88.

^ Eck, “Emperor, Senate and Magistrates,” pp. 218–219.

^ His name was Tiberius Claudius Gordianus; Eck, “Emperor, Senate and Magistrates,” p.. 219.

^ MacMullen, Ramsay (1966). “Provincial Languages in the Roman Empire”. The American Journal of Philology. 87 (1): 1–17. doi:10.2307/292973. JSTOR 292973.

^ Wiseman, “The Definition of Eques Romanus,” pp. 71–72, 76.

^ Wiseman, pp. 75–76, 78.

^ Fear, Andrew (2007) “War and Society,” in The Cambridge History of Greek and Roman Warfare: Rome from the Late Republic to the Late Empire. Cambridge University Press, vol. 2. pp. 214–215. ISBN 0521782740.

^ Bennett, Julian (1997). Trajan: Optimus Princeps: a Life and Times. Routledge. tr. 5. ISBN 978-0-415-16524-2.

^ Millar, “Empire and City,” pp. 87–88.

^ Morris, p.. 188

^ Millar, pp. 87–88.

^ Millar, “Empire and City,” p.. 96.

^ Wolfgang Liebeschuetz, “The End of the Ancient City,” in The City in Late Antiquity (Taylor & Francis, 2001), pp. 26–27.

^ Millar, p.. 90, calls them “status-appellations.”

^ Millar, p.. 91.

^ Verboven, Koenraad (2007). “The Associative Order: Status and Ethos among Roman Businessmen in Late Republic and Early Empire”. Athenaeum. 95: 870–72. hdl:1854/LU-395187.

^ a b c d Peachin, pp. 153–154

^ Perkins, Judith (2009) Early Christian and Judicial Bodies. Walter de Gruyter. pp. 245–246

^ Peachin, p.. 475.

^ Gaughan, Judy E. (2010) Murder Was Not a Crime: Homicide and Power in the Roman Republic. University of Texas Press. p.. 91. ISBN 0292725671.

^ Kelly, Gordon P. (2006) A History of Exile in the Roman Republic. Cambridge University Press. p.. 8. ISBN 0521848601.

^ Coleman, K. M. (2012). “Fatal Charades: Roman Executions Staged as Mythological Enactments”. Journal of Roman Studies. 80: 44–73. doi:10.2307/300280. JSTOR 300280.

^ Robinson, O.F. (2007) Penal Practice and Penal Policy in Ancient Rome. Routledge. p.. 108.

^ The imperial cult in Roman Britain-Google docs

^ Yann Le Bohec, The Imperial Roman Army, translated by Raphael Bate (Routledge, 2000, originally published 1989 in French), p.. 8.

^ Le Bohec, The Imperial Roman Army, pp. 14–15.

^ Plutarch, Moralia Moralia 813c and 814c

^ Potter (2009), pp. 181–182

^ Luttwak, Edward (1976/1979) The Grand Strategy of the Roman Empire, Johns Hopkins University Press. p.. 30. ISBN 0-8018-2158-4.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 184.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 181.

^ Abbott, 342

^ Abbott, 357

^ a b Abbott, 345

^ Abbott, 354

^ Abbott, 341

^ Goldsworthy, Adrian (2003). “The Life of a Roman Soldier”. The Complete Roman Army. London: Thames & Hudson. tr. 80. ISBN 0-500-05124-0.

^ Olivier J. Hekster, “Fighting for Rome: The Emperor as a Military Leader,” in Impact of the Roman Army (200 BC–AD 476) (Brill, 2007), p.. 96.

^ a b c The complete Roman army by Adrian Goldsworthy, 2003 chapter The Army of the Principate, p..50; ISBN 0-500-05124-0

^ The complete Roman army by Adrian Goldsworthy, 2005 chapter The Army of the Principate, p..183; ISBN 0-500-05124-0

^ Rome and her enemies published by Osprey, 2005 part 3 Early Empire 27BC — AD 235, chapter 9 The Romans, section Remuneration, p..183; ISBN 978-1-84603-336-0

^ Tacitus Annales IV.5

^ Goldsworthy (2003) 51

^ The complete Roman army by Adrian Goldsworthy 2003, chapter After Service, p..114; ISBN 0-500-05124-0

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 183.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” pp. 177–179. Most government records that are preserved come from Roman Egypt, where the climate preserved the papyri.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 179. The exclusion of Egypt from the senatorial provinces dates to the rise of Octavian before he became Augustus: Egypt had been the stronghold of his last opposition, Mark Antony and his ally Cleopatra.

^ a b Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 180.

^ Peter Garnsey and Richard Saller, The Roman Empire: Economy, Society and Culture (University of California Press, 1987), p.. 110.

^ Garnsey and Saller, The Roman Empire: Economy, Society and Culture, p.. 110; Clifford Ando, “The Administration of the Provinces,” in A Companion to the Roman Empire (Blackwell, 2010), pp. 184–185.

^ Adda B. Bozeman, Politics and Culture in International History from the Ancient Near East to the Opening of the Modern Age (Transaction Publishers, 2010, 2nd ed., originally published 1960 by Princeton University Press), pp. 208–20

^ Garnsey and Saller, The Roman Empire: Economy, Society and Culture, p.. 110; Ando, “The Administration of the Provinces,” pp. 184–185. This practice was established in the Republic; see for instance the case of Contrebian water rights heard by G. Valerius Flaccus as governor of Hispania in the 90s–80s BC.

^ Garnsey and Saller, The Roman Empire, pp. 110–111.

^ Elizabeth DePalma Digeser, The Making of a Christian Empire: Lactantius and Rome (Cornell University Press, 2000), p.. 53.

^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên Keith Hopkins 2009 p.. 183

^ a b c Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 187.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” pp. 185–187.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 185; Hopkins, “The Political Economy of the Roman Empire,” p.. 184.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 185.

^ a b Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 188.

^ Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 186.

^ Cassius Dio 55.31.4.

^ Tacitus, Annales 13.31.2.

^ This was the vicesima libertatis, “the twentieth for freedom”; Ando, “The Administration of the Provinces,” p.. 187.

^ David Mattingly, “The Imperial Economy,” in A Companion to the Roman Empire (Blackwell, 2010), p.. 283.

^ a b Mattingly, “The Imperial Economy,” p.. 285.

^ a b Mattingly, “The Imperial Economy,” p.. 286.

^ Mattingly, “The Imperial Economy,” p.. 292.

^ Mattingly, “The Imperial Economy,” pp. 285–286, p.. 296f.

^ Mattingly, “The Imperial Economy,” p.. 296.

^ Mattingly, “The Imperial Economy,” pp. 286, 295.

^ David Kessler and Peter Temin, “Money and Prices in the Early Roman Empire,” in The Monetary Systems of the Greeks and Romans, in The Monetary Systems of the Greeks and Romans (Oxford University Press, 2008), n.p..

^ Kenneth W. Hart, Coinage in the Roman Economy, 300 B.C. to A.D. 700 (Johns Hopkins University Press, 1996), p.. 135.

^ Mireille Corbier, “Coinage and Taxation: The State’s Point of View, A.D. 193–337,” in Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193–197 (Cambridge University Press, 2005), vol. 12, p.. 333.

^ Colin Wells, The Roman Empire (Harvard University Press, 1984, 1992), p.. 8.

^ W.V. Harris, “The Nature of Roman Money,” in The Monetary Systems of the Greeks and Romans, n.p..

^ Kessler and Temin, “Money and Prices in the Early Roman Empire,” n.p..

^ Walter Scheidel, “The Monetary Systems of the Han and Roman Empires”, in: Scheidel, Walter, ed. (2009): Rome and China. Comparative Perspectives on Ancient World Empires (Oxford University Press, 2009), Tp New York, ISBN 978-0-19-533690-0, pp. 137–207, especially p.. 205.

^ Harris, “The Nature of Roman Money,” n.p..

^ Jean Andreau, Banking and Business in the Roman World (Cambridge University Press, 1999), p.. 2.

^ Andreau, Banking and Business in the Roman World, p.. 2; Harris, “The Nature of Roman Money,” n.p..

^ Tacitus, Annales 6.17.3.

^ a b c Harris, “The Nature of Roman Money,” in The Monetary Systems of the Greeks and Romans, n.p..

^ Richard Duncan-Jones, Money and Government in the Roman Empire (Cambridge University Press, 1994), pp. 3–4.

^ Hart, Coinage in the Roman Economy, 300 B.C. to A.D. 700, p.. 125–136.

^ Hart, Coinage in the Roman Economy, 300 B.C. to A.D. 700, pp. 128–129.

^ Harris, “The Nature of Roman Money,” in The Monetary Systems of the Greeks and Romans, n.p..; Hart, Coinage in the Roman Economy, 300 B.C. to A.D. 700, pp. 128–129.

^ “Mining,” in Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World p.. 579.

^ Wilson, Andrew (2002): “Machines, Power and the Ancient Economy”, The Journal of Roman Studies, Vol. 92, pp. 1–32 (17–21, 25, 32)

^ Craddock, Paul T. (2008): “Mining and Metallurgy”, in: Oleson, John Peter (ed.): The Oxford Handbook of Engineering and Technology in the Classical World, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-518731-1, p.. 108; Sim, David; Ridge, Isabel (2002): Iron for the Eagles. The Iron Industry of Roman Britain, Tempus, Stroud, Gloucestershire, ISBN 0-7524-1900-5, p.. 23; Healy, John F. (1978): Mining and Metallurgy in the Greek and Roman World, Thames and Hudson, London, ISBN 0-500-40035-0, p.. 196. Assumes a productive capacity of c. 1.5 kg per capita.Healy, John F. (1978): Mining and Metallurgy in the Greek and Roman World, Thames and Hudson, London, ISBN 0-500-40035-0, p.. 196

^ a b Hong, Sungmin; Candelone, Jean-Pierre; Patterson, Clair C.; Boutron, Claude F. (1996): “History of Ancient Copper Smelting Pollution During Roman and Medieval Times Recorded in Greenland Ice”, Science, Vol. 272, No. 5259, pp. 246–249 (366–369); cf. also Wilson, Andrew (2002): “Machines, Power and the Ancient Economy”, The Journal of Roman Studies, Vol. 92, pp. 1–32 (25–29)

^ Callataÿ, François de (2005): “The Graeco-Roman Economy in the Super Long-Run: Lead, Copper, and Shipwrecks”, Journal of Roman Archaeology, Vol. 18, pp. 361–372 (361–369); Hong, Sungmin; Candelone, Jean-Pierre; Patterson, Clair C.; Boutron, Claude F. (1996): “History of Ancient Copper Smelting Pollution During Roman and Medieval Times Recorded in Greenland Ice”, Science, Vol. 272, No. 5259, pp. 246–249 (247, fig. 1 and 2; 248, table 1); Hong, Sungmin; Candelone, Jean-Pierre; Patterson, Clair C.; Boutron, Claude F. (1994): “Greenland Ice Evidence of Hemispheric Lead Pollution Two Millennia Ago by Greek and Roman Civilizations”, Science, Vol. 265, No. 5180, pp. 1841–1843; Settle, Dorothy M.; Patterson, Clair C. (1980): “Lead in Albacore: Guide to Lead Pollution in Americans”, Science, Vol. 207, No. 4436, pp. 1167–1176 (1170f.)

^ Hong, Sungmin; Candelone, Jean-Pierre; Patterson, Clair C.; Boutron, Claude F. (1994). “Greenland Ice Evidence of Hemispheric Lead Pollution Two Millennia Ago by Greek and Roman Civilizations”. Science. 265 (5180): 1841–1843. doi:10.1126/science.265.5180.1841. PMID 17797222.

^ Patterson, C. C. (1972): “Silver Stocks and Losses in Ancient and Medieval Times”, The Economic History Review, Vol. 25, No. 2, pp. 205–235 (228, table 6); Callataÿ, François de (2005): “The Graeco-Roman Economy in the Super Long-Run: Lead, Copper, and Shipwrecks”, Journal of Roman Archaeology, Vol. 18, pp. 361–372 (365f.)

^ Patterson, C. C. (1972): “Silver Stocks and Losses in Ancient and Medieval Times”, The Economic History Review, Vol. 25, No. 2, pp. 205–235 (216, table 2); Callataÿ, François de (2005): “The Graeco-Roman Economy in the Super Long-Run: Lead, Copper, and Shipwrecks”, Journal of Roman Archaeology, Vol. 18, pp. 361–372 (365f.)

^ Hopkins, The Political Economy of the Roman Empire, p.. 197.

^ Kevin Greene, The Archaeology of the Roman Economy p.. 17.

^ W.V. Harris, “Trade,” in The Cambridge Ancient History: The High Empire A.D. 70–192 (Cambridge University Press, 2000), vol. 11, p.. 713.

^ Harris, “Trade,” in CAH 11, p.. 714.

^ Roger Bradley Ulrich, Roman Woodworking (Yale University Press, pp. 1–2.

^ a b Stambaugh, The Ancient Roman City, p.. 253.

^ Ray Laurence, “Land Transport in Roman Italy: Costs, Practice and the Economy,” in Trade, Traders and the Ancient City (Routledge, 1998), p.. 129.

^ Keith Hopkins, “The Political Economy of the Roman Empire,” in The Dynamics of Ancient Empires: State Power from Assyria to Byzantium (Oxford University Press, 2009), p.. 187.

^ Holleran, Shopping in Ancient Rome, p.. 142.

^ Harris, “Trade,” in CAH 11, p.. 713.

^ Harris, “Trade,” in CAH 11, p.. 710.

^ Harris, “Trade,” in CAH 11, pp. 717–729.

^ Hopkins, “The Political Economy of the Roman Empire,” p.. 196.

^ Verboven, “The Associative Order: Status and Ethos among Roman Businessmen,” preprint pp. 18, 23.

^ Eborarii and citriarii: Verboven, “The Associative Order: Status and Ethos among Roman Businessmen,” preprint p.. 21.

^ “Slavery in Rome,” in The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome (Oxford University Press, 2010), p.. 323.

^ “Slavery in Rome,” in The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, p.. 323.

^ Garnsey and Saller, The Roman Empire: Economy, Society and Culture, p.. 111.

^ A.H.M. Jones, “The Cloth Industry under the Roman Empire,” Economic History Review 13.2 (1960), pp. 184–185.

^ Scheidel, Walter; Morris, Ian; Saller, Richard, eds. (2007): The Cambridge Economic History of the Greco-Roman World, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-78053-7

^ Lo Cascio, Elio; Malanima, Paolo (Dec. 2009): “GDP in Pre-Modern Agrarian Economies (1–1820 AD). A Revision of the Estimates”, Rivista di storia economica, Vol. 25, No. 3, pp. 391–420 (391–401)

^ Maddison 2007, pp. 47–51

^ World history by per capita GDP

^ W. L. MacDonald, The Architecture of the Roman Empire, rev. ed. Yale University Press, New Haven, 1982, fig. 131B; Lechtman and Hobbs “Roman Concrete and the Roman Architectural Revolution”

^ Vitruvius, De Arch. Book 1, preface. section 2

^ Encyclopaedia Britannica, Apollodorus of Damascus, “Greek engineer and architect who worked primarily for the Roman emperor Trajan.”
George Sarton (1936), “The Unity and Diversity of the Mediterranean World”, Osiris 2: 406-463 [430]
Giuliana Calcani, Maamoun Abdulkarim (2003). Apollodorus of Damascus and Trajan’s Column: From Tradition to Project. L’Erma di Bretschneider. tr. 11. ISBN 88-8265-233-5. …focusing on the brilliant architect Apollodorus of Damascus. This famous Syrian personage represents…
Hong-Sen Yan, Marco Ceccarelli (2009). International Symposium on History of Machines and Mechanisms: Proceedings of HMM 2008. Springer. tr. 86. ISBN 1-4020-9484-1. He had Syrian origins coming from Damascus

^ Smith 1970, tr. 60f.Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFSmith1970 (trợ giúp); Smith 1971, tr. 26Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFSmith1971 (trợ giúp); Schnitter 1978, tr. 28Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFSchnitter1978 (trợ giúp)

^ Chandler, Fiona “The Usborne Internet Linked Encyclopedia of the Roman World”, page 80. Usborne Publishing 2001

^ Forman, Joan “The Romans”, page 34. Macdonald Educational Ltd. 1975

^ J. Crow 2007 “Earth, walls and water in Late Antique Constantinople” in Technology in Transition AD 300–650 in ed. L.Lavan, E.Zanini & A. Sarantis Brill, Leiden

^ Jones, R. F. J. and Bird, D. G., Roman gold-mining in north-west Spain, II: Workings on the Rio Duerna, Journal of Roman Studies 62 (1972): 59-74.

^ Goldsworthy, In the Name of Rome, p.. 244

^ Goldsworthy, In the Name of Rome, p.. 245

^ Matyszak, The Enemies of Rome, p.. 159

^ Clunn, In Quest of the Lost Legions, p.. xv

^ Nic Fields, The Roman Army of the Principate 27 BC-AD 117, trang 72

^ Andrew Roberts, The Art of War: Great Commanders of the Ancient and Medieval Worlds 1600 BC – AD 1600, trang 172

^ Annette Panhorst, Looting of Bones In the Teutoburg Forest, những trang 90-91.

^ Nic Fields, The Roman Army of the Principate 27 BC-AD 117, trang 47

^ Churchill, A History of the English Speaking Peoples, p.. 4

^ Churchill, A History of the English-Speaking Peoples, p.. 5

^ Goldsworthy, In the Name of Rome, p.. 269

^ Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, p.. 38

^ Goldsworthy, In the Name of Rome, p.. 322

^ Matyszak, The Enemies of Rome, p.. 213

^ Matyszak, The Enemies of Rome, p.. 215

^ Matyszak, The Enemies of Rome, p.. 222

^ Matyszak, The Enemies of Rome, p.. 223

^ Tacitus, The Histories, Book 1, ch. 41

^ Plutarch, Lives, Galba

^ Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, p.. 51

^ Lane Fox, The Classical World, p.. 542

^ Tacitus, The Histories, Book 1, ch. 57

^ Plutarch, Lives, Otho

^ a b c Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, p.. 52

^ Tacitus, The Histories, Book 1, ch. 44

^ Tacitus, The Histories, Book 1, ch. 49

^ Tactitus, The Histories, Book 3, ch. 18

^ Tactitus, The Histories, Book 3, ch. 25

^ Goldsworthy, In the Name of Rome, p.. 294

^ Santosuosso, Storming the Heavens, p.. 146

^ Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, p.. 3

^ Grant, The History of Rome, p.. 273

^ Grant, The History of Rome, p.. 279

^ Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, p.. 146

^ Grant, The History of Rome, p.. 282

^ Grant, The History of Rome, p.. 285

^ Ammianus Marcellinus, Historiae, book 31.

^ Jordanes, The Origins and Deeds of the Goths, 138.

^ Grant, The History of Rome, p.. 284

^ Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, p.. 149

^ Jones, Mark Wilson Principles of Roman Architecture. New Haven: Yale University Press, 2000.

^ Kevin Greene, “Technological Innovation and Economic Progress in the Ancient World: M.I. Finley Re-Considered”, The Economic History Review, New Series, Vol. 53, No. 1. (Feb., 2000), pp. 29–59 (39)

^ Scott, 404

^ “Resisting Slavery in Ancient Rome”. BBC. Truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2008.

^ “Slavery in Ancient Rome”. Truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2008. Đã bỏ qua tham số không rõ |publisher= (trợ giúp)

^ Farber, Allen. “Early Christian Art: An Introduction” (PDF). Truy cập ngày 23 tháng 1 thời gian năm 2012.

^ See also Harland, P. A., “Honours and Worship: Emperors, Imperial Cults and Associations Ephesus (First to Third Centuries C.E.)”, Studies in Religion/Sciences religieuses 25 (1996) 319–334.

• Frank Frost Abbott (1901). A History and Description of Roman Political Institutions. Elibron Classics. ISBN 0-543-92749-0.
• John Bagnell Bury, A History of the Roman Empire from its Foundation to the death of Marcus Aurelius, 1913, ISBN 978-1-4367-3416-5
• Winston Churchill, A History of the English-Speaking Peoples, Cassell, 1998, ISBN 0-304-34912-7
• J. A. Crook, Law and Life of Rome, 90 BC–AD 212, 1967, ISBN 0-8014-9273-4
• Donald R. Dudley, The Civilization of Rome, 2nd ed., 1985, ISBN 0-452-01016-0
• Arther Ferrill, The Fall of the Roman Empire: The Military Explanation, Thames and Hudson, 1988, ISBN 0-500-27495-9
• Freeman, Charles (1999). The Greek Achievement: The Foundation of the Western World. Tp New York: Penguin. ISBN 0-670-88515-0.
• Edward Gibbon, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, 1776–1789
• Adrian Goldsworthy, The Punic Wars, Cassell & Co, 2000, ISBN 0-304-35284-5
• Adrian Goldsworthy, In the Name of Rome: The Men Who Won the Roman Empire, Weidenfield and Nicholson, 2003, ISBN 0-297-84666-3
• Adrian Goldsworthy, The Complete Roman Army, Thames and Hudson, 2003, ISBN 0-500-05124-0
• Michael Grant, The History of Rome, Faber and Faber, 1993, ISBN 0-571-11461-X
• Benjamin Isaac, “The Limits of Empire: the Roman Army in the East” Oxford University Press, 1992, ISBN 0-19-814926-3
• Andrew Lintott, Imperium Romanum: Politics and administration, 1993, ISBN 0-415-09375-9
• Edward Luttwak, The Grand Strategy of the Roman Empire, Johns Hopkins University Press, ISBN 0-8018-2158-4
• Reid, T. R. (1997). “The World According to Rome”. National Geographic. 192 (2): 54–83.
• Antonio Santosuosso, Storming the Heavens: Soldiers, Emperors and Civilians in the Roman Empire, Westview Press, 2001, ISBN 0-8133-3523-X

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện đi lại truyền tải về Đế quốc La Mã.

Tìm hiểu thêm về
Đế quốc La Mã
tại những dự án công trình bất Động sản liên quan

 

Từ điển từ Wiktionary
 

Tập tin phương tiện đi lại từ Commons
 

Tin tức từ Wikinews
 

Danh ngôn từ Wikiquote
 

Văn kiện từ Wikisource
 

Tủ sách giáo khoa từ Wikibooks
 

Tài nguyên học tập từ Wikiversity

• Adena, L. The ‘Jesus Cult’ and the Roman State in the Third Century, Clio History Journal, 2008.
• Roman battlefield unearthed deep inside Germany
• BBC Romans for Children Lưu trữ 2009-04-24 tại Wayback Machine
• Classics Unveiled
• Complete map of the Roman Empire in year 100 Lưu trữ 2010-05-19 tại Wayback Machine
• Detailed history of the Roman Empire
• Historical Atlas (Swedish)
• Roman Numismatic Gallery
• The Celts and Romans
• The Roman Empire
• The Roman Empire in the First Century from PBS
• Timeline of the Roman Empire and its split Lưu trữ 2022-11-12 tại Wayback Machine on WikiTimeScale.
• UNRV Roman History
• Worlds of Late Antiquity website: Lưu trữ 2005-06-06 tại Wayback Machine links, bibliographies: Augustine, Boethius, Cassiodorus etc.

Lấy từ “://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Đế_quốc_La_Mã&oldid=68557180”

Reply
2
0
Chia sẻ

Clip Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã ?

You vừa Read tài liệu Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Review Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã tiên tiến và phát triển nhất

Share Link Down Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã miễn phí

You đang tìm một số trong những Share Link Cập nhật Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã Free.

Giải đáp vướng mắc về Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết Năm 207 trước công nguyên ai là người nắm mọi quyền hành ở La Mã vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha
#Năm #trước #công #nguyên #là #người #nắm #mọi #quyền #hành #ở #Mã